Sandık öncesi son dönemeç

Genel seçimler için geri sayım devam ederken, 22 Temmuz Pazar günü yapılacak genel seçimlerde, 726'sı bağımsız 7 bin 395 aday yarışacak, toplam 14 siyasi parti seçimlere katılacak. 85 seçim bölgesinin bulunduğu seçimde, 42 milyon 533 bin 41 seçmen, 158 bin 700 sandıkta oy kullanacak.

LİDERLER NEREDEN ADAY?

22 Temmuz seçimlerinde siyasi parti liderlerinin gözdesi ise İstanbul oldu. Başbakan Erdoğan, geçen seçimlerdeki Siirt tercihini değiştirerek bu seçimlerde İstanbul 1. bölgeden aday olurken yine Saadet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan da İstanbul 1. bölgeyi tercih etti. Erdoğan ve Kutan'ın yanı sıra Halkın Yükselişi Partisi Genel Başkanı Yaşar Nuri Öztürk İstanbul 3. bölge, Aydınlık Türkiye Partisi Genel Başkanı Oktay Öztürk İstanbul 3. bölge, İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek İstanbul 2. bölge adayı olarak seçime katılacak. Bu seçimlerde CHP Lideri Deniz Baykal Antalya, DP Genel Başkanı Mehmet Ağar Elazığ, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli de Osmaniye'den aday olacak. Genç Parti Genel Başkanı Cem Uzan adaylık için İzmir 1. bölgeyi, TKP Genel Başkanı Aydemir Güler Mersin'i, BTP Genel Başkanı Haydar Baş Trabzon'u, LDP Genel Başkanı Cem Toker de İzmir 2. bölgeyi tercih etti.

BAĞIMSIZ ADAY PATLAMASI

22 Temmuz seçimlerini diğer seçimlerden ayıran bir başka özellik de bağımsız aday sayısında yaşanan patlama oldu. 3 Kasım 2002 seçimlerine 190 aday bağımsız girerken bu sayı, DTP'nin bağımsız aday gösterme kararı ve bazı partilerin de bu yöntemi tercih etmesi nedeniyle 22 Temmuz seçimlerinde bağımsız aday sayısı 726'yı buldu. 70 milletvekili çıkaracak olan İstanbul,152 adayla Türkiye genelinde en fazla bağımsız adayın yarışacağı il oldu. 29 milletvekili çıkaracak Ankara'da 38, 24 milletvekili çıkaracak İzmir'de ise 37 aday bağımsız olarak seçime girecek. TBMM'ye 10 milletvekili gönderecek Diyarbakır'da ise 31 kişi, listelerde bağımsız aday olarak yer aldı. İstanbul'da geçen seçimlerde 25, Ankara'da 10, İzmir'de 3, Diyarbakır'da ise yalnızca 5 kişi bağımsız aday olmuştu. Seçim sonuçlarına ilişkin yapılan tahminler de, 22 Temmuz'da en az 25-30 bağımsız milletvekilinin Meclis'e gireceği yönünde.

BAĞIMSIZ ADAYLAR ARASINDA GENEL BAŞKANLAR DA VAR

DTP'nin başlattığı bağımsız aday uygulaması diğer bazı partiler arasında da tercih konusu oldu. Parti genel başkanlığından ayrılarak seçim yarışına bağımsız aday olarak katılan genel başkanlar ise, BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu (Sivas), ÖDP Genel Başkanı Ufuk Uras (İstanbul 1. bölge), DTP Genel Başkanı Ahmet Türk (Mardin), Güçlü Türkiye Partisi Genel Başkanı Tuna Bekleviç (Edirne) EMEP Genel Başkanı Levent Tüzel (İzmir 1. bölge)oldu. Parti genel başkanlarının yanı sıra kamuoyunun yakından tanıdığı bazı isimler de yine bağımsız aday olarak seçime katılıyor. Eski Başbakanlardan Mesut Yılmaz Rize'den aday olurken, gazeteci Hulki Cevizoğlu, ''Ankaralı Namık'' olarak bilinen türkücü Namık Uğurlu, şair Şükrü Erbaş Ankara 1. bölgeden bağımsız adaylığını koyan isimler arasında yer alıyor. Kamuoyunda ''Yıldız Hemşire'' olarak bilinen, şehit astsubay Murat Namdar'ın eşi Yıldız Namdar, eski İnsan Hakları Derneği Başkanı Akın Birdal, eski DTP Genel Başkan Yardımcısı Aysel Tuğluk, eski milletvekili Sebgatullah Seydaoğlu, Dünya ve Ülkemiz Çocuklarına Sağlık Eğitim ve Yardım Derneği (Çocuk-Der) Genel Başkanı Nil Demirkazık Diyarbakır'dan bağımsız adaylıklarını koydular. Milletvekili Esat Canan Hakkari'den, eski milletvekilleri Kamer Genç Tunceli'den, Sırrı Sakık Muş'tan, Mustafa Kul Erzincan'dan, Prof. Dr. Baskın Oran İstanbul 2. bölgeden aday oldular.

ADAYLARIN EĞİTİM DÜZEYİ YÜKSEK

Yüksek Seçim Kurulu'nun kesinleşmiş milletvekili aday listelerine göre, adayların eğitim durumları dikkate alındığında ise ilk sırada yüksekokul mezunları yer alıyor. Adayların 4 bin 86'sı üniversite/yüksekokul, 2 bin 369'u ortaokul/lise ve 940'ı da ilkokul mezunu. Milletvekili adayları içerisinde yaklaşık 850 emekli, 800 tüccar, 700 mühendis, 620 öğretmen, 450 avukat, 350 doktor/eczacı, 300 işadamı, 230 ev hanımı, 150 çiftçi, 130 öğretim üyesi/görevlisi ve 100 gazeteci bulunuyor. Adayların meslek grupları da çeşitlilik gösteriyor. Milletvekili olmak için yarışacak adaylar, ev hanımlarından doktora, işverenden sendikacıya, çiftçiden esnafa, gemi adamından estetisyene kadar geniş bir yelpaze oluşturuyor. Adaylar arasında aktörlük, aşçılık, bakkallık, balıkçılık, berberlik, dağcılık, fahri imamlık, fırıncılık, kabzımallık, kapıcılık, masörlük, oto ressamlığı ve sıvacılık gibi mesleklerin mensupları da bulunuyor.

OY PUSULASINDAKİ SIRALAMA

Siyasi partilerin oy pusulasında hangi sırayla yer alacakları çekilen kur'a ile belirlendi. Buna göre birleşik oy pusulasında sırasıyla Aydınlık Türkiye Partisi, Bağımsız Türkiye Partisi, Saadet Partisi, İşçi Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkın Yükselişi Partisi, Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Genç Parti, Demokrat Parti, Liberal Demokrat Parti, Milliyetçi Hareket Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi, Emek Partisi ve Türkiye Komünist Partisi yer alacak.

Türkiye'de ilk kez bağımsız adayların isimleri de birleşik oy pusulasında bulunacak. YSK bu nedenle oy pusulalarının alta ve yana doğru genişletilmesine karar verirken pusulaların üst bölümünde siyasi partilere, alt ve yan bölümlerinde bağımsız adayların isimlerine yer verilecek. Bağımsız adayların da oy pusulasında yer alması, bazı siyasi partilerin bazı seçim çevrelerinde seçime girmemesi nedeniyle 85 seçim çevresi için farklı oy pusulası bastırıldı. Oy pusulalarının en büyüğü, 88 x 20 santimetre ile 11 siyasi parti ve 54 bağımsız adayın bulunduğu İstanbul 1. bölge oldu. En küçük oy pusulası yalnızca 14 siyasi partinin katıldığı, bağımsız adayın bulunmadığı Kırıkkale, Bayburt ve Sinop illerinin pusulası oldu. Bağımsız aday sayısı fazla olan illerde büyük zarflar, diğer illerde normal boyuttaki zarflar kullanılacak.

EN DEĞERLİ OY HANGİ İLİN OLACAK?

YSK'nın 9-21 Mayıs tarihleri arasında güncellenen ve kesinleşen seçmen listelerine göre, Türkiye'de ortalama 77 bin 333 seçmene bir vekil düşüyor. Ancak milletvekilleri ülke bazında değil, il bazında seçileceği için her bir ilde milletvekiline düşen seçmen sayısı da farklılık gösteriyor. 70 milletvekili seçerek Meclis'te en çok sandalye ile temsil edilecek il olan İstanbul'un 7 milyon 400 bin 172 seçmeni bulunuyor. Buna göre İstanbul'da bir milletvekiline düşen seçmen sayısı 105 bin 717 olacak. Aynı şekilde 24 milletvekili çıkaran ve 2 milyon 526 bin 569 seçmeni olan İzmir'de de milletvekili başına düşen seçmen sayısı 105 bin 274. Çıkaracağı 29 milletvekiline karşılık 2 milyon 919 bin 143 seçmeni olan Ankara'da ise bir milletvekiline düşen seçmen sayısı 100 bin 660. Ancak, YSK verilerine göre seçmen sayısı azaldıkça oyların değeri de artıyor. Buna göre de en değerli oyu 2 milletvekili çıkaran Bayburtlu seçmen kullanacak. 53 bin 375 seçmeni olan ilde ise bir milletvekiline 26 bin 688 seçmen düşüyor. Bu ili, yine 2 milletvekili çıkaran ve 55 bin 351 seçmeni bulunan Tunceli takip ediyor. Tunceli'de bir milletvekiline 27 bin 676 seçmen düşüyor. 1 Bayburt seçmeninin oyu, İstanbul'daki 4 seçmenin, Aydın'daki 3, Bursa'daki 3.5, Isparta ve Batman'daki 2 seçmenin oyuyla aynı değeri taşıyor. İllerin çıkaracağı milletvekili sayısı ise şöyle olacak:

"Adana: 14, Adıyaman: 5, Afyon: 7, Ağrı: 5, Amasya: 3, Ankara: 29, Antalya: 13, Artvin: 2, Aydın: 8, Balıkesir: 8, Bilecik: 2, Bingöl: 3, Bitlis: 4, Bolu: 3, Burdur: 3, Bursa: 16, Çanakkale: 4, Çankırı: 3, Çorum: 5, Denizli: 7, Diyarbakır: 10, Edirne: 4, Elazığ: 5, Erzincan: 3, Erzurum: 7, Eskişehir: 6, Gaziantep: 10, Giresun: 5, Gümüşhane 2, Hakkari: 3, Hatay 10, Isparta: 5, Mersin: 12, İstanbul: 70, İzmir: 24, Kars: 3, Kastamonu: 4, Kayseri: 8, Kırklareli: 3, Kırşehir: 3, Kocaeli: 9, Konya: 16, Kütahya: 6, Malatya: 7, Manisa: 10, Kahramanmaraş: 8, Mardin: 6, Muğla: 6, Muş: 4, Nevşehir: 3, Niğde: 3, Ordu: 7, Rize: 3, Sakarya: 6, Samsun: 9, Siirt: 3, Sinop: 3, Sivas: 6, Tekirdağ 5, Tokat: 7, Trabzon: 8, Tunceli: 2, Şanlıurfa: 11, Uşak: 3, Van: 7, Yozgat: 6, Zonguldak: 5, Aksaray: 4, Bayburt: 2, Karaman: 3, Kırıkkale: 4, Batman: 4, Şırnak: 3, Bartın: 2, Ardahan: 2, Iğdır: 2, Yalova: 2, Karabük: 3, Kilis: 2, Osmaniye: 4, Düzce: 3."

SEÇMEN KAĞITLARININ DAĞITIMI TAMAMLANDI

Milletvekili genel seçiminde oy kullanacak vatandaşların 30 Mayıs'ta başlayan seçmen bilgi kağıtlarının dağıtım işlemi de tamamlandı. Vatandaşlar, seçmen bilgi kağıtları ve kimlik belgeleriyle oy kullanacak. Seçmen bilgi kağıdı gelmeyen vatandaşlar da oy kullanabilecek. Kağıdı bulunmayıp kütüğe kayıtlı olanlar, ibraz edecekleri kimlik belgeleriyle (nüfus kağıdı, resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, ehliyet, evlenme cüzdanı) oy verebilecekler. Seçmenler, YSK'nın ''www.ysk.gov.tr'' internet sitesinden de hangi sandıkta oy kullanacaklarını öğrenebilecek.

OY VERME SAATLERİ

Her seçmen, hangi sandık seçmen listesine yazılmış ise ancak o sandıkta oy kullanacak. Oy verme işlemi, Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde 07.00-16.00 saatleri arasında, bu illerin dışındaki illerde ise 08.00-17.00 saatleri arasında yapılacak. Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa, sandık kurulu başkanı bunları saydıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verecek. Ceza infaz kurumları ve tutukevinde oy verme saat 08.00'de başlayacak ve Yüksek Seçim Kurulunca başka bir süre belirlenmemiş ise saat 17.00'de sona erecek.

PARMAKLAR YİNE BOYANACAK

Oy verme işlemi tamamlanıp seçmenin imzası alındıktan sonra ve seçmenin sol el işaret parmağının tırnağı ile etinin birleştiği yer çıkmayan boya ile boyanacak. Görme özürlüler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilecek. Hamileler, hastalar ve özürlüler sıra bekletilmeden oylarını verecek.

PROPAGANDA VE YASAKLAR

Siyasi partilerin 22 Temmuz milletvekili genel seçimi için radyo ve televizyonda yapacakları propaganda konuşmalarının sırası da çekilen kurayla belirlendi. Siyasi parti liderlerinin televizyonda propaganda konuşmaları bugün başlarken, yasa gereği 15 Temmuz-21 Temmuz tarihleri arasında iktidar partisi AKP'nin 30 dakika, anamuhalefet partisi CHP'nin 20 dakika ilave propaganda hakkı bulunuyor.

(ANKA)