|
 |
 |
 |
 |
|
Şizofreni tedavisi gören bir kadınla evlenebilirim
Şizofren bazen Tanrı olduğunu, bazen Mars'tan geldiğini söyleyebilir. Dünyaca ünlü şizofreni uzmanı Dr. Os, şizofreninin bir beyin hastalığı olduğunu ve kendisinin de böyle bir kadınla evlenebileceğini söyledi
Psikiyatrik Edidemiyoloji Profesörü Jim Van Os, Hollanda Maastricht Üniversitesi Psikiyatri ve Röropsikoloji Başkanı olarak görev yapıyor. Şizofreni konusunda dünyanın en önemli uzmanlarından biri olarak görülen Prof. Os, sorularımızı yanıtladı:
Şizofreniyi normal psikozlardan ayıran şey nedir? Psikoz genel bir kavramdır ve birtakım psikotik semptomları içerir. Bunlar sanrı, hezeyan... Doğru olmayan bir düşüncedir fakat bu düşünceye sahip olan hasta kişi bunun doğruluğuna inanır, istediğiniz kadar kanıtlara dayanarak düşüncenin yanlış olduğunu anlatmaya çalışın; o bunun yanlış olduğunu kabul etmez. Meselâ kendisinin Tanrı olduğuna inanır, başkasının kendisini zehirleyeceğine ya da Mars'tan gelen ışınlara, hiç karşılaşmadığı başbakanın kendisine aşık olduğuna inanır.
Belirtiler bu kadar açık olunca, herkese şizofreni teşhisi koyulabilir ama şizofreni maskeli olabilir mi, etraftaki insanların anlayamayacağı gibi bir şey? Bu saydıklarım tek başına şizofreni belirtisi değildir. Bir şizofreni hastasında bu belirtiler olabilir. Bunun dışında başka belirtiler de olabilir. Meselâ hatırlayamama, plan yapamama ve dikkatini yoğunlaştıramama... Bunlar toplam olarak beyinde bir hastalığın varlığını bize gösterir. Psikotik semptomu ayırt ettiğimiz nokta, tam da buradadır. Mühim olan iddia ettiği şeylerin kültürel olarak kabul edilip edilmemesidir. Bazı durumlarda kuşların, ağaçların birbiriyle konuşması normal kabul edilir. Kültürel kabul kriterimizdir. O zaman bu kişinin hasta olduğunu hatta şizofreni olduğunu söyleyemeyiz. Bu kültürel bir inanıştır.
Şizofreni; hasta ve yakın çevresi için zor bir hastalık. Siz tedavisi süren şizofren bir kadınla evlenir miydiniz? İlişkiyi benimle eşit koşullarda sürdürebilen şizofreni bir kadına aşık olsaydım, o zaman şizofreni teşhisinin aramıza girmesine izin vermezdim. Çünkü hepimiz bir şekilde risk altında yaşıyoruz. Bu mide kanseri ya da bunama riski olabilir. O nedenle, burada asıl mesele eşinizin sağlıklı ya da sağlıksız olması değil! Hepimiz bir gün psikotik hastalıklara, beyin tümörüne, Parkinson'a ya da bunama hastalığına yakalanabiliriz. Önemli olan bu hastalığı nasıl yönetebildiğimizdir. Benim evlenmeyeceğim tek kişilik kategorisi, psikopatlardır.
Tipik bir şizofreni hastasının portresini çizebilir misiniz? Erkek, 21 yaşında, üniversite öğrencisi, bir kız arkadaşı var, topluma entegre yaşamakta. Fakat sonra garip fikirler geliştirmeye başlıyor. Çevreyle konuşmaz oluyor, kız arkadaşı onu terk ediyor, aile ne yapacağını bilmiyor. Akademik başarısı düşüyor. Neticede var oluşu ortadan kalkıyor. Parça parça oluyor. Çevrenin bunu fark etmesi zaman oluyor, bu kişilerin tıbbi yardımdan faydalanması zaman alıyor. Okul ilişkileri, sosyal ilişkileri çöküyor hatta sokakta çöp tenekesinden yemek yeme potansiyeline geliyor.
Neden erkek bir örnek verdiniz, erkeklerde şizofreni daha mı fazla görülüyor? Erkek örneği verdim çünkü şizofreni hastalarının büyük çoğunluğu erkektir. Kadınlarda daha az görülür ve daha geç yaşta başlar, aşağı yukarı 5 yıl daha geç başlar. Meselâ 26-35 yaşları arasında. Ve daha az şiddette seyreder.
Şizofreni hastaları suç işlemeye, çevrelerine zarar vermeye hatta cinayete daha mı yatkınlar? Şizofreni ile suç yani başkasına zarar verme arasındaki ilişki, tüm dünyada en fazla araştırılan konulardan biri. İsveç, Amerika ve İngiltere'de yapılan araştırmalar gösterdi ki; bir şizofrenin çevresi için tehlikeli olma olasılığı çok düşüktür. Bir şizofrenin başka bir insana zarar verme olasılığı, sizin ya da benim başkasına zarar verme olasılığımdan çok fazla değildir. Eğer bir şizofreni hastası birini öldürürse, o zaman medya da bunu ön plana çıkartıyor. İnsanlar meseleyi olumsuz açıdan görüyorlar.
Türkiye'de dinsel inanışlar nedeniyle 'Tanrı'dan ses geldi, oğlumu kurban ettim' vakalarına çok rastlanıyor. Sizce bu bizdeki şizofrenlerin suç işleme olasılığını artırıyor mu? Çok küçük bir oranda; belki bu bahsettiğiniz kültürel backround'un etkisi olabilir. Ben Hollanda'da, İspanya'da, Fransa, Fas ve Endonezya'da çalıştım. Aslında her yerde hastalığın sunuş ve şekli aynıydı. Meselâ Fas'taki bir hasta, kendisinin peygamber olduğunu, Hollanda'daki İsa olduğunu söylüyordu. Hastalıktaki hezeyanının taktim biçimi aynıydı. Şizofreni bir beyin hastalığıdır. Nasıl Alzheimer'ın, bunamanın Endonezya'da da Türkiye'de de olduğunu söylüyorsak aynı şekilde şizofreni de hem Hollanda hem de Türkiye'de aynı patolojik nedenlere bağlıdır. Olsa olsa semptomların ortaya çıkışında farklılık olabilir.
Annesi ya da babası şizofren olan birinin şizofren olma riski ne kadar? Soya çekim faktörü var. Birinci dereceden bir yakınınız şizofrense, o zaman sizin de şizofren olma riskiniz artmış oluyor. Şizofren bir kardeşiniz varsa, sizin şizofreni olma riskiniz de 10 kat artıyor. Hem anneniz hem babanız şizofrense, o zaman 50 kat artıyor. Ailesinde şizofreni bulunmayan birinin riski ise yüzde 1.
Bulaşıcı olabilir mi? Eşler ya da anne-babadan çocuklara bulaşması mümkün mü? Mümkün değil. Eşlerin arasında bulaşma ve etkilenme söz konusu değil. Bildiğimiz 5 tane şizofreni geni var ihtimali artıran. Ayrıca çevresel etkileşimlerden söz etmiştik. İhtimalleri artıran çevresel ortam örnekleri, uyuşturucu bağımlılığı, Hint keneviri, kokain gibi maddelerin kullanıldığı ortamlar ve bunların kullanımı genlerle etkilemeye girerse artar.
* Alkol bağımlılığının etkisi ne? Alkolün tetikleyici etkisi yoktur.
* Şizofreni hastaları intihara yatkın mı? Eğer tedavi edilmezse yüksek bir intihar oranı var. Şizofreni hastalarında intihar oranı yüzde 10-15 dolayında. Şizofreni hastalarının yüzde 10-15'i intihar sonucu ölüyor. Tedavi edilmedikleri için bu insanlar sokaklarda yaşamaya başlıyor, ardından tüberküloz veya Hepatit gibi hastalıkları kapabiliyorlar. Ya da zaten sigara içme ihtimalleri yüksek olduğu için kronik akciğer hastalıkları oluyor, uyuşturucu bağımlısı olma ihtimalleri artıyor, tecavüze uğrayabiliyor, böylece cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanabiliyorlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
