|
 |
 |
 |
 |
|
Talasemi beş yıl sonra Türkiye'den silinecek
Ülkemizde şu an 4 bin 500 talasemi hastası var. Genellikle kıyı şeridinde yaşayanlarda görülen hastalığı önlemek için çalışmalar sürüyor. Yaklaşık beş yıl sonra Türkiye'de hiç kimse Akdeniz Anemisi olmayacak !
Türkiye Talasemi Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Duran Canatan, Akdeniz Anemisi yani 'talasemi' hakkında merak edilen soruları yanıtladı:
* Akdeniz Anemisi nasıl bir hastalıktır?
Kalıtsal bir kan hastalığı; taşıyıcı olan anne ve babalardan çocuklara geçiyor. Burada taşıyıcılık ırsi bir özellik ve nesilden nesile aktarılıyor. İki taşıyıcı evlendiği zaman çocukları yüzde 25 oranında sağlıklı, yüzde 25 hasta, yüzde 50 de taşıyıcı oluyor.
* Sadece Akdeniz ülkelerinde mi görülüyor?
Aslında talasemi her yerde gözlenebiliyor; ama özellikle tropikal iklimin yoğun olduğu yerlerde oluyor. Sıtmayla doğal bir ilişkisi var. Dolayısıyla sıtmanın çok görüldüğü bölgelerde, doğal seleksyondan ötürü artış oluyor. Nedeni de; sıtmanın yoğun olduğu yıllarda sağlıklı kişiler sıtmadan kaybedilirken, talasemi taşıyıcılarının hep ayakta kalmaları... Talasemi taşıyıcıları sıtmaya karşı dirençlidir. Bu hastalığın en büyük avantajlarından biri. Sıtma; sivrisinek soktuktan sonra hem karaciğer içi hem de alyuvarların içinde yaşamlarını sürdürür. Talasemi hastalarında sıtma alyuvarlarda yaşamını sağlayamadığı için bu hastalar sıtma olamıyorlar. Dolayısıyla bir sıtma salgını düşünün; taşıyıcılar ayakta kalırken, sağlıklı kişiler kaybediliyor. Taşıyıcılar birbirleriyle evlendiğinde taşıyıcı ve hastası sayısı artıyor. O bölgelerde hastalık yayılmış oluyor. Adalarda falan bu hastalığın artmasının nedeni de budur. Talasemi; sıtmanın yoğun olduğu tropikal bölgelerde yani Akdeniz'in güneyi, Afrika'nın güneyi, Ortadoğu ve Uzakdoğu ülkelerinde çok daha yoğun gözleniyor. Karadeniz'de de tek tük, bu tür vakalar gözleniyor. Bu hastalığa Hazar Bölgesi'nde ve Azerbaycan'da da son derece yoğun olarak rastlıyoruz.
* Türkiye'de ne kadar talasemi hastası var?
Türkiye'de her yüz kişiden ikisinde talasemi taşıyıcılığı vardır. Yaklaşık 1 milyon n00 bin civarında kişi, bu hastalığı genlerinde taşıyor. Sahil bölgelerinde Marmara, Ege ve Akdeniz'de görülme sıklığı iki katına çıkıyor. Örneğin; Antalya'da her 100 kişiden 10'unda taşıyıcılık bulunuyor. Çukurova'da da yine aynı şekilde görülme oranı, yüzde 10 civarında. Türkiye'de şu anda 4 bin 500 talasemi hastası var. Bu hastaların dörtte üçü, sahil bandındaki yerleşim bölgelerinde yaşıyorlar.
* Sizce bu hastalık Türkiye'den silinebilir mi?
Türkiye'de 1993'te Kalıtsal Kan Hastalıklarıyla Mücadele Kanunu çıktı. O süreçten sonra Antakya, Antalya, Mersin ve Muğla'da, Sağlık Bakanlığı tarafından talasemi merkezleri kuruldu. Daha sonra bu iller genişletilerek, sahil bandındaki tüm illerde evlilik öncesi talasemi testi zorunlu olarak yapılmaya başlandı. 2002 yılında kanunun yönetmeliği yayınlandı ve daha sonra 33 il, Sağlık Bakanlığı tarafından riskli bölge ilan edildi. Bu da '33 ilde talasemi önleme programının başladığı' anlamına geliyor. Son beş yılda özellikle 13 ilde, İzmir'den Gaziantep'e kadar olan şeritte şu anda hasta doğumu yüzde 90 dolayında önlendi. Şimdi biz, 27 ilde de bu hastalığı silmek için çalışıyoruz. Gelecek yıl, 33 ilde bu hastalık yüzde 90 oranında azaltılacak. Yaklaşık beş yıl sonra da bu hastalığın ülkemizden tamamen ortadan kaldırılmasını amaçlıyoruz.
* Evlilik öncesi test ücretli yapılıyor. Bu testi ücretsiz yaptırmak mümkün mü?
Dünya Bankası ve Sağlık Bakanlığı'nın ortak çalışması olan Toplum Sağlığı Hiybe Projesi'ne başvurduk. Gerçekleşirse; 33 ilde evlenme öncesi test yaptıramayan yoksul ailelere ücretsiz test ve 'Talasemi Öncesi Eğitim Programı' imkanı sağlayacağız.
* Talasemi kampları ne işe yaradı?
Korkuyu yenmek için bilinç yaratmak gerekli. Bu kampların başladığı 2000 yılından itibaren talasemi hastalarının yaşamları çok şey değişti. Yalnız olmadıklarını gördüler. Dayanışma içine girdiler, bilim adamlarıyla tanıştılar. Kampları Kıbrıs, Antalya, Muğla ve Antalya'da yapınca gençler hem Türkiye'yi tanıyor hem de birbirleriyle tanışıp, sorunlarını paylaşabiliyor. Bu organizasyonu Sağlık Bakanlığı ve Talasemi Federasyonu birlikte düzenliyor. Hastalar kamplardan sonra yaşama daha bir umutla bağlandılar. Daha önce tedaviyi reddeden gençler, kendilerine çok daha iyi baktılar. Evlenmek için arkadaş aramaya başladılar. Genelde ücret ödemiyorlar ya da cüzi bir miktar ödüyorlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
