|
 |
 |
 |
 |
|
Birbirlerine organlarını veren çiftlerin sayısı giderek artıyor
Türkiye'de yılda bine yakın karaciğer nakline ihtiyaç duyulurken, talebe gelen cevap 80-90 karaciğer oluyor. Bu nedenle canlıdan nakil sayısı artıyor. Verici ise anneler değil, eşler!
İstanbul Tıp Fakültesi Karaciğer Transplantasyonu Bölüm Başkanı Prof. Dr. Koray Acarlı, canlıdan canlıya karaciğer nakliyle ilgili soruları yanıtladı:
Çiftlerin birbirine organlarını bağışlamaları sık rastlanan bir durum mu?
Canlıdan organ naklinde, genellikle bağışlayıcı yani verici anneler olur. Sonra baba ve kardeşler gelir. Ancak eşlerin birbirlerine organ vermeleri, çok sık rastladığımız bir durum değil. Eşler arasında anlaşmazlık ya da başka bir nedenle ayrılık yaşanma ihtimali olabileceğinden biz de aslında bu durumu çok önermeyiz.
Sizin bugüne kadar yaptığınız organ nakillerinden sonra, eşine organını veren sonra da boşanan çiftler oldu mu hiç?
Hayır, henüz öyle bir duruma rastlamadım. Hastalıklar çiftleri birbirinden uzaklaştırabildiği gibi yakınlaştırabiliyor da... Hastalık döneminde boşanan çiftler oluyor ancak organ nakli çok daha özel bir durum. Birbirleriyle böyle bir ilişki içine girdikten sonra ayrılanları henüz görmedik.
Doku uyumu aranmıyor mu, çiftler arasında nasıl bir uyum oluyor?
Karaciğer naklinde kan grubu uyumu önemlidir. Bu nedenle aslında çiftler de birbirlerine organ verebilirler. Kadın ya da erkek fark etmez. Hatta yaş da önemli değildir. 70 yaşındaki birinden aldığınız organ, bir başkasına nakledildiğinde 30- 40 yıl onun vücudunda yaşayabilir.
Canlıdan organ naklinde; alıcı ve vericinin psikolojileri nasıl etkileniyor, psikiyatrist desteği gerekiyor mu?
Aslında organ naklinde psikiyatrist desteği gerekir. Ama Türkiye şartlarında, bu her zaman mümkün olmuyor.
BİRBİLERİNE BAKIP ÜZÜLDÜLER
Ayhan-Galina Armağan çiftinin ameliyatını da siz yaptınız. Onlara bir psikiyatriste gitmelerini önerdiniz mi?
Onlar benim üç yıldır tanıdığım bir çift. Organ nakline çok hazırdılar. İlk günden beri Ayhan, eşine organını vermeye hazırdı. Her yolu denediler, kadavra sırasına girdiler ama şansları tutmadı. Başka çare kalmadığında kafasında hiçbir tereddüt yoktu.
Aynı odada kalmaları ve birbirlerine olan aşkları, iyileşme sürecini nasıl etkiledi?
Önce aynı odada kalırlarsa; motivasyon olur diye düşündüm. Ancak bir süre sonra tam tersi olduğunu gördüm. Birbirlerine bakıp, ikisi de birbiri için üzülmeye başladı. Daha sonra onlarla uzun bir konuşma yapmamız gerekti. Şimdi durumları son derece iyi...
Kimlerin karaciğer nakline ihtiyacı oluyor?
Kısaca söylemem gerekirse; karaciğer fonksiyonlarının ileri derecede bozulması sonucu hayatlarına devam etme şansı azalan hastalar için tek çözüm; karaciğer naklidir. Karaciğeri bu hale sokan hastalıklar ise çok çeşitli. Temel olarak bu hastalıkları doğuştan olan ve sonradan edinilen olarak ikiye ayırmak mümkün. Doğuştan olanlar, gelişme dönemindeki değişik kusurlarla, doğumu takiben karaciğerde ciddi fonksiyon bozukluğuna neden olur ve genellikle olay çocukluk döneminde karaciğer yetersizliği ile sonuçlanır. Daha sonra ortaya çıkıp karaciğer yetmezliğine neden olanlar arasında ise, en yaygın bilinen ismiyle 'siroz'u söyleyebiliriz. Siroz, birçok değişik hastalığın karaciğerde neden olabildiği ve karaciğerin fonksiyonlarını yitirmesi ile sonlanan bir durum. En sık siroz nedenleri arasında ise; hepatitler ve alkol sayılabilir. Ayrıca, bazı karaciğer damarlarının tıkanıklığı veya bazı tümörler için de nakil yapılabilir.
Ameliyat ne kadar sürüyor?
Karaciğer nakli tek bir ameliyat gibi anlaşılsa da, aslında birkaç ameliyattan oluşan komplike bir işlem. Kadavradan nakil, organın çıkarılması, organın hazırlanması ve organın takılması işlemlerini içerir ki, bu işlemler en az 10-15 saat sürer. Canlıdan nakilde ise, sadece organın çıkarılması ve takılması işlemleri vardır. Karaciğer hazır halde çıkarıldığından, başka işleme gerek yoktur. Ameliyat eş zamanlı planlanabildiğinden, 8-10 saatte bitirilebilir.
Son derece sağlıklı görünen bir insanda birden karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir mi?
Evet, daha önce hastalığı olmayan kişiler de bazen herhangi bir nedenle, birkaç gün ya da birkaç hafta içinde süratle gelişen karaciğer yetersizliği nedeni ile organ bekleyen durumuna geçebilir. Bunun en önemli nedenlerinden biri; hepatitlerdir. Özellikle Hepatit B ve C Virüsü ile karşılaşan bazı kişilerde doğal seyrin dışında birkaç haftada karaciğer yetersizliği gelişebilir. Karaciğer nakli yapılmazsa, olay ölümle sonuçlanır. Diğer bir olay da; mantar zehirlenmesidir. Bilinçsizce veya yanlışlıkla toplanıp yenilen zehirli mantar, bir-iki gün içinde insanı karaciğer yetersizliğine sokabilir.
ALTERNATİF OLARAK GÖRÜN
Türkiye'de kaç kişi karaciğer bekliyor?
Bunu ortaya koyacak sağlıklı bir istatistik maalesef yok. Ancak bazı tahminlerde bulunulabilir. Kesin olmamakla beraber, ülkemizde yılda 700-1000 civarında karaciğer nakline gereksinim olduğu söylenebilir.
Canlıdan nakli siz mi hastalarınıza öneriyorsunuz, onlar mı size öneriyor?
Canlıdan nakil kavramı aslında çocuklar için bir çözüm olarak ortaya çıktı. Yani, bir canlıdan karaciğerin bir parçasını alıp, çocuğun hayatını kurtarırsınız. Ama zaman içinde bu durum erişkine doğru kaydı. Biz canlıdan nakli hastalarımıza çok gereklilik anında ve başka alternatif yoksa öneriyoruz, onlar ise genellikle karşımıza bu taleple geliyorlar. Ama ne olursa olsun, canlıdan canlıya naklini alternatif olarak görmek gerekir. Organ bağışı talebinde bulunduğunuzda; 'yakınınızın organını verin de birisinin hayatını kurtaralım' dediğiniz insanlar, o zaman size şu cevabı veriyor: "Bu benim işim değil! Her aile bu sorunu kendi içinde çözsün. Bulsun bir verici, kendi işini çözsün." Aslında olması gereken bu değil. Binlerce organ toprak altında çürürken, öbür tarafta insanlar ölüyor. Bence bunu yapmamak lazım. Mecbur kalındığında canlıdan organ alınıyor. Hakikaten aciliyet durumlarında yapılıyor. Yani bu duruma, yerine koyucu bir işlem olarak bakmak lazım.
EMEKLEYEN NAKİLLER
Kadavradan yapılan nakiller ihtiyacı karşılıyor mu?
Hayır. Yaklaşık 15 senedir ülkemizde karaciğer nakli yapılmakla birlikte, toplam karaciğer nakli sayısı 700 civarındadır. Bunun içinde canlı nakillerin de var olduğu düşünülürse, ülkemizde bu iş halen emekleme safhasında. Bugün tüm ülke genelinde yılda toplam 80-90 kadavra çıkıyor. Oysa, medeni ülke ortalaması örnek alınarak hesaplandığında bu sayının yaklaşık yılda 1000 kadavra olması gerekir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
