Paris varoş isyanını çıkartanlar özgürlükçü mü, çapulcu mu?
Fransa'ya göç edenlerin çoğunluğu bunu daha iyi ekonomik koşullar için yapmışlardı. Ancak bunların bir kısmı entegrasyonda zorlanınca kimlik bunalımına düştüler.
Fransız Devrimi'ni hazırlayan 18. yüzyıl düşünce iklimi içinde oluşan Fransız toplum modeli, siyasal olarak eşit birey-yurttaşlara dayanır. Bunların kamusal alandaki görünürlükleri siyaset aracılığıyla olur. Kişisel özgürlükler ise tamamen özel alanda yer alır. Yani insanlar kamusal alanda bir tek birey-yurttaş kimliğiyle görünebilirler. Geriye kalan tüm etnik, dinsel, kültürel vb kimlikler özel alana aittirler. Bir siyasete bürünerek görünür kılınmaları mümkün değildir. Fransa'ya göç edenlerin ezici çoğunluğu, bunu daha iyi ekonomik koşullar sağlamak için yapmışlardır, ancak özellikle Kuzey Afrika ve Sahra-altı Afrika'dan gelenler büyük toplumla entegrasyona girmekte zorlandıkları için, onların gençleri görünürlük ve kimlik bunalımına düşmüşlerdir. Bu durumda, son banliyö ayaklanmalarının da gösterdiği üzere, anlamsız ve amaçsız şiddet, görünür olmanın yolu olarak kullanılmıştır. Bu arada, Freud, Durkheim, Girard gibi yazarların gösterdikleri üzere, şiddet insanın olağan bir özelliğidir. Bunun farkına varan modern toplum, onu yasaklamak yerine kanalize etmeye uğraşır (okul veya spor rekabetleri gibi). Ancak banliyö gençlerinin doğal şiddetini kanalize edecek köken cemaatleri bir yandan çok zayıflamış, bir yandan da radikal dinci örgütler karşısında çok gerilemiş durumdadır. Radikal dinci örgütlerin yükselişinin nedeni ise, banliyönün yeni göçmen halkının kendini ifade etmek için dinden başka hiçbir kanala sahip olmamasıdır. Geleneksel önderler (aile, kanaat önderleri) kural koymaktan aciz olunca, gençlerin şiddeti genelleşmekte ve suça yönelmektedir. Bunun yanı sıra banliyölerde büyük bir heterojenlik oluşmuş durumdadır. Çeşitli kökenlerden gelen insanların çok sayıda kültürü, hayat tarzı, bakış açısı bir arada bulunmaktadır. Ayrıca klasik işçi sınıfı da yok olmuştur. Böylece zaman içinde başaranlar (uzman işçi, memur, okumuş) entegre olarak daha iyi mahallelere gitmekte, geride en başarısızlar kalmaktadır. Bu bir cins orman kanunu, gençler tarafından toplumun kendilerine karşı ayırımcılığı olarak algılanmaktadır.
İKİ KÜLTÜRE DE AİT DEĞİLLER
Bu durum toplumsal çözülmeye neden olmaktadır, bunun sonucu da gençlerin çeteleşmesi biçiminde oluşmaktadır. Gençler, yeniyetmelik ve gençlik dönemlerinde özdeşleşecekleri normları bulamamaktadırlar, bu yüzden kendilerini arzularının yönlendirmesine teslim etmektedirler. Bu kuralsızlık hali tutkuları serbest bırakmakta, böylece yasaklar da anlamını yitirmektedir. Sonuçta bu durum bir sosyalleşme krizine yol açarak, gençlerin kendilerini denetleme yeteneklerini iptal etmektedir. Aile ve cemaat denetimi yokluğu, çocukların okul dışında kalmalarının getirdiği üst kültür denetiminin  yokluğu, vatan bilinci yerine mahalle bilincinin öne çıkmasının getirdiği büyük topluma ait olmanın oluşturacağı denetimin yokluğu, gençlerin Fransa'nın içindeyken Fransa'nın dışında kalmalarına yol açmaktadır. Böylece okul aracılığıyla topluma, aile aracılığıyla geleneksel kültüre ait olma olanağını ıskalayan gençler, iki kültüre de ait olmayan mikro-toplum ve mikro-kültürler oluşturmaktadırlar. Kuralsızlık ve toplumsal çözülme ile aidiyetsizlik, yalnızca tutkuları değil, çıkarları da "vahşi kapitalizm" biçiminde serbest bırakmaktadır. Suç, bu ortamlarda tüketim toplumuna ulaşmanın ana yoludur. Suçtan gelen para, ailelere ve radikal örgütlere sus payı verilmesine ve onların da bu suça ortak olmalarına yol açmaktadır. Bu arada kültürün medya aracılığıyla uluslararasılaşması ve kitleselleşmesi, kitle tüketim kültürünü egemen kılmaktadır. Banliyö gençleri, artık yalnızca haz peşinde koşmakta, büyük ideolojiler sona erdiği için, toplumu kendilerine bu hazları sağlamaktan kaçınmakla suçlamakta, bunu ayırımcılık olarak algılayarak ona hınç duymaktadırlar. Bu arada, aileler Fransız kültürüne ve toplumuna entegre olamayacak kadar kendi ülkelerinden getirdikleri kültüre saplanıp kalmış olduklarından, bu hıncı desteklemekte ve kökleştirmektedirler. Aslında göçmenler itilmemekte, onlar kendilerine bir cins kucak açmış toplumu itmektedirler, çünkü onunla bütünleşecek alt yapıya sahip değillerdir.
İŞSİZLİK SİGORTASI YETİYOR
Bu arada kitle kültürü biz'i iptal edip ben'i öne çıkartırken, farklılıkları ve kimlikleri abartarak, onları alınır satılır mallar haline getirmektedir (örneğin ezan okuyan saatler). Bu da gençlerin entegrasyonunun önünde bir engel daha olmaktadır. Clichy-sous-Bois isyanının gösterdiği üzere, binlerce araba, gözü kör bir kin sonucu yakılmamıştır. Burada çok açık bir yer altı ekonomisi mantığı vardır. Arabaları yananlar, banliyö çetelerine ait çalıntı araba pazarlarına gelmeye başlamışlardır bile. Belediye otobüsleri, banliyö halkını yeraltı ekonomisinin bağlantısı içinde tutmak için yakılmışlardır. Üç odalı eve 20 kişi yerleşen ve 16 çocuğu için aldığı yardım parasını yeterli görerek "beyler" gibi geçinen Faslı ile "işsizlik sigortası" alarak evde oturan ve iş aramayan Cezayirli de onları desteklemiştir. Fransa'daki olaylar, bizde öyle konumlandırmak istendiği gibi, bir kültürel özgürlükler mücadelesi olmanın çok uzağındadır. Göçmen veya sığınmacı olarak geldikleri ülkeden yararlanıp ama ona hiçbir şey vermek istemeyenlerin cemaatçi, kimlikçi duruşlarıyla, herkese eşit uzaklıkta durmaya çalışan Cumhuriyet ideali arasındaki sürtüşmeden başka bir şey söz konusu değildir.
Mehmet Ali Kılıçbay
|
