Avrupa'yı kim kurtaracak?
Şarap pahalıdır. Zenginleşen bağ yoksunu ülkeler şaraba yönelir, "şarapçı" olur. Bira ucuzdur, her yerde üretilebilir, zenginleşenler biradan vazgeçer. Kalkınan ülkeler de biraya yönelir, daha sonra şaraba geçmek üzere
Avrupa'yı biracılar mı yoksa şarapçılar mı kurtarır?
İster Hollywood isterse Türk filmlerinde olsun, tarihi bir atmosferde zenginlik sergilemek istendiğinde, örneğin bir hükümdar sofrası gösterildiğinde, üzüm mutlaka başroldedir. "Zavallı" köle kız, gözyaşları içinde "Yedi Tül Dansı" yaparken, "zalim" hükümdar, suratında pis bir sırıtmayla bir salkım üzümü yukarıdan aşağıya sallandırarak yer ve bu ziyafette elbette altın kupalardan şarap içilir, böylesine törenlerde bira içildiği hiç görülmemiştir. Sinemanın zenginlik ve güç simgesi olarak kullandığı üzüm, Ortadoğu coğrafyasında MÖ. 5. ve 6. bin yıllarda evcilleştirilmiştir. Fenikelilerin MÖ 600'lerde Galya'ya (Fransa) götürdükleri bu bitki, burada ikinci vatanını bulacak, sonra Romalılar tarafından Ren Vadisi kadar içlere götürülecektir. Kitabı Mukaddes'in ilk bölümü olan Tekvin'de (Yaradılış), "Ve Nuh çiftçi olmaya başladı ve bir bağ dikti ve şarapları içip sarhoş oldu ve çadırının içinde çıplak oldu" denilmektedir. Demek ki şarap, Eski Dünya'nın bütün uygarlıklarının çok eskiden beri bildiği bir içkidir.
49. ENLEMİN ÖNEMİ
Bira da çok eski bir içkidir. Şarabın tersine tahıldan, özellikle arpadan imal edilir. Kökü MÖ. 5 binli yıllara kadar giden bu içkinin Avrupa'daki serüveni, tamamen şarabın boş bıraktığı alanları doldurma yönünde olmuştur. Nitekim Roma fetihleri üzüm sınırının ötesine geçip iyice kuzeye doğru genişlediğinde, Roma İmparatoru Julianus Apostates (MS. 4. yüzyıl), Galya'da biranın tadına bakmış ve arkasından söylemediğini bırakmamıştır. 16. yüzyılın ünlü düşünürü Jean Bodin'in "Bağ, soğuk yüzünden 49. enlemin ötesinde artık yetişemez" sözü demek kültürel bir sınırı da belirtmektedir. Şarap, uygarlığın ışıma alanı olan Akdeniz ve çevresinin içkisidir, bira ise barbarlığın ve yoksulluğun. Ancak 18. yüzyıldaki endüstriyel ve siyasal devrimlere kadar çok belirgin olan bu sınırlar, günümüze gelene kadar törpülenmiş ve Avrupa kültürel açıdan türdeş bir görünüm kazanmaya başlamıştır diye düşünürken, Ertuğrul Özkök, "Biracılar mı şarapçılar mı kazanacak" diye bir yazı yazdı. Özkök, bu yazısında ağırlıklı olarak, İngiliz TÜSİAD'ı  CBI'ın direktörü Sir Digby Jones'un görüşlerine yer veriyor. Digby, özü itibariyle şöyle diyor: "Avrupa bugün bira içen ülkelerle şarap içen ülkeler arasında bir iç savaş yaşıyor. Şarap içen ülkeler ölmekte olan yaşlı Avrupa'yı temsil ediyor. Bira içenler ise dinamik, rekabetçi, pazar ekonomisini tam anlamıyla uygulayan ve geleceği temsil eden ülkeler." Özkök'ün kanaatine göre "Şarapçı Avrupa"nın başını Fransa, "Biracı Avrupa"nın başını ise İngiltere çekiyor. Tam bu önermeler üzerinde düşünürken, Erdal Şafak, Sarkozy'yi resmettiği "Chirac'ın Brütüs'ü" yazısında, Fransa'nın en güçlü cumhurbaşkanı adayının şarap yerine portakal suyunu tercih ettiğini söyleyince, bu "şarapçı- biracı" zıtlığının gerçekten olup olmadığını araştırmak gerekti. İklimin olanak vermemesinden ötürü dünya çapında şarap üretimi yapabilen ülke sayısı 10'u geçmiyor. Hasadın her yıl değişim göstermesi nedeniyle 10 yıllık ortalama olarak en büyük on üretici ülke şöyle (milyon litre olarak): "Fransa 5.965, İtalya 5.877, İspanya 3.267. ABD 2.500, Arjantin 1.268, Güney Afrika 1.100, Portekiz 953, Almanya 830, Romanya 766, Avustralya 678." İlk üç büyük üretici ülke şaraplarının yaklaşık dörtte birini ihraç ediyor. Yalnızca Fransa'nın 2003 yılı ihracat rakamı 6 milyar euro. Fransa'nın en büyük müşterisi İngiltere. Bu ülkenin yalnızca Fransa'dan şarap ithalatı 1 milyar 250 milyon euro, hemen arkasından birer milyarlık alımlarla ABD ve Almanya geliyor. Küçücük İsviçre bile Fransa'dan 300 milyon euroluk ithalat yapıyor. Dünya kişi başına şarap tüketimi rakamları ilginç sonuçlar veriyor. İtalya, yılda adam başına 43 litre ile başı çekerken, onu 41 litre ile Fransa, 27.2 litre ile İspanya izliyor. Avusturya'da 27.1 olan tüketim rakamı, Almanya'da 21.2, İngiltere'de 21.7, ABD'de 17.7 litre. Bu iki içkiye ilişkin istatistiklere yakından bakıldığında ilk görülen şeylerden biri, kişi başına şarap tüketiminin büyük üretici ülkelerde düzenli bir şekilde düşmesine karşın (Sarkozy herhalde bu yüzden portakal suyu içiyor), şarap  üreticisi olmayan veya az üreten ülkelerde artmasıdır. Nitekim İngiltere ve Danimarka'da, kişi başı şarap tüketimi İspanya'nınkini yakalamıştır.
ARTAN TÜKETİM
Buna karşılık kişi başına bira tüketimi eski biracı ülkelerde azalmakta ama yeni biracılarda yükselmektedir. Örneğin son 10 yıl içinde Almanya'da kişi başı bira tüketimi 148.6 litreden 117'ye, İngiltere'de 110'dan 88.4'e gerilemiştir. Buna karşılık Rusya, Latin Amerika, Balkanlar, Türkiye, Yunanistan gibi yerlerde artmıştır. Özkök'e göre "biracılar"ın başını çeken İngiliz içicilere fark atanlar arasında Ruslar, Macarlar ve neredeyse Bulgarlar da bulunmaktadır. Bu arada "şarapçı" İspanyollar da neredeyse İngilizler kadar bira içmekte yani yılda 81 litre tüketmektedirler. Adı şarapçıya çıkmış Portekizlilerin tüketimi 71, Fransızlarınki 54.3 litredir. Bu arada Amerika kıtasının en problemli ve yozlaşmış ülkesi Kolombiya'da kişi başı bira tüketim rakamı İngiltere'ninkiyle aynıdır; 88.4 litre. Bu rakamlar elimizde olduğuna göre, biracılar" ile "şarapçılar" cinsinden bir kategorileştirme cesaretini gösterenlerin, bunun "cahil cesareti" sayılmaması için biraz istatistik taramaları gerekir. Yoksa İngilizlerin İspanyollar kadar şarap içtikleri, İspanyolların hele hele Kolombiyalıların İngilizler kadar bira içtikleri, Fransızların neredeyse İngilizler kadar bira, İngilizlerin de neredeyse Fransızlar kadar şarap içtikleri görülünce, masa başı teoriler nasıl tadil edilecektir? Bundan da beteri, ABD'nin ve dünyanın en gelişmiş ve dinamik bölgesi Kaliforniya, dünyanın 4. şarap üreticisidir ve bu eyalette kişi başına tüketim rakamı İspanya'nın önünde, dünya üçüncüsüdür. Aslında olay basittir, şarap pahalıdır ve her yerde üretilemez. Zenginleşen bağ yoksunu ülkeler şaraba yönelir "şarapçı" olur. Bira ucuzdur, her yerde üretilebilir, zenginleşenler giderek biradan vazgeçer. Nitekim AB tüketim ortalaması, son on yılda 80.6 litreden 66.5 litreye gerilemiştir. Yeni kalkınan ülkeler de biraya yönelir, daha sonra şaraba geçmek üzere. Nitekim, Rusya, Japonya ve Türkiye'de bu eğilim görülmektedir. Ne şarap "yaşlı Avrupa"nın, ne de bira dinamik Avrupa"nın simgesidir.
Mehmet Ali Kılıçbay
|
