|
 |
 |
 |
 |
|
Aceleci, sabırsız, riski seven kişilere ilaç tedavisi gerek
Uzmanlar hiperaktif kişilerin yetişkin dönemde uygun mesleklerde çalıştıkları taktirde başarılı olabileceklerini söylüyor. Ancak sosyal yaşamın ve iş hayatının hiperaktiviteden zarar gördüğü durumlarda, uzman kontrolünde ilaç tedavisi uygulanması sorunu çözüyor
Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Bengi Semerci, yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktiviteyle ilgili sorularımızı yanıtladı. Çocukluk dönemindeki hiperaktivitenin okulda başarısızlığa yol açabileceğini söyleyen Prof. Dr. Semerci, bir uzmana başvurmanın önemine değindi...
* Hiperaktivite en çok ne zaman ortaya çıkar? Çocukluk döneminde başlayan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, tedavi edilmediğinde ergenlik döneminde bazı değişikliklerle devam eder. Ergenlik dönemindeki belirtiler, gelişimsel dönem özellikleri de olabileceği için bulguların daha küçük yaşlardan beri olması tanıda önemlidir. Kişi artık çocukluğunda olduğu gibi aşırı hareketli değil, ama kıpır kıpırdır; yerinde duramaz. Ders dinleme, başka şeylerle oyalanma, ders çalışma ve ödev yapmadaki zorluklar nedeniyle okul başarısı sorun haline gelir. Öğretmenler 'ilgisiz' ya da 'sorunlu' diye tanımlar, ilişkilerdeki sorunlar aile ve arkadaş ilişkilerine yansır. Ani öfke ve neşe nöbetleri olur. Sürekli eleştirilme ve başarısızlık nedeniyle benlik saygısında azalma ve depresyon görülebilir. Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmaya eğilimin yanı sıra, başını yasalarla derde sokacak tehlikeli davranışlar ergenlikte dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun riskleridir.
DÜŞÜNMEDEN KARAR VERİRLER
* Erişkin dönemdeki hiperaktivite nasıldır? Ergenlik döneminden sonra atlatıldı sanılsa da, yaşam boyu bir sorun olduğundan erişkinlikte de sürer. Ama belirtiler değişiklikler göstermiştir. Hareketlilik yerinde duramama, ayak ya da ellerle tempo tutmaya dönüşür. Televizyon seyretme, gazete okuma uzun süreli olamaz ya da hareket ederek başarılır. Belli işe uzun süre dikkatini toplayamaz, işleri bitirmekte zorlanır, biri bitmeden diğerine başlar. Günlük işleri unutma, zamanı uygun kullanamama olur. Eşya kaybetme görülür. Trafik kazalarına daha çok karışırlar. Sık iş değiştirirler. Ani olarak ilişkiye başlama ve bitirme rastlanır. Evlilikle ilgili sorunlar ve bunlara eşlik eden sosyal ilişkilerde zorluklar, bu bulgulara eşlik eder. Düşünmeden ani kararlar olduğu gibi, düşünmeden hızla ve kolayca karar verme de sorunlara eklenebilir. Alkol ve madde bağımlılığı ergenlikte olduğu gibi adeta bir sonuçtur.
BABADAN OĞULA GEÇİYOR
* Aileden mi kaynaklanır? Yapılan çalışmalar genetik nedenleri işaret eder. Erkeklerde kızlara oranla sıktır. Baba-oğulda aynı belirtilere sık rastlanır. Çocuğu için gelen babalarda "Ama bunlar çocukluğumda bende de vardı" diyenlere oldukça çok rastlanır. Beynin bazı bölgelerinde yapısal değişiklikler vardır. Bunların hastalığa neden olduğu düşünülmekle birlikte, tanı aracı olarak kullanılamaz. Çevresel etkenler ise genellikle yatkınlığı olan bireylerde, olayın ortaya çıkışını sağlar ve direkt olarak hastalık oluşturmaz. Tanı koymak için test yapmak gerekir. Dikkat azalmasına ve unutkanlığa neden olacak depresyon gibi hastalıklardan ayırt etmek gerekir.
* Hiperaktivite mutlaka hastalık mıdır, kişilik özelliği sayılamaz mı? Özellikle erişkin dönemde, madde ve alkol kullanımı yoksa bazı bulgular insanlara olumlu gibi gelebilir. Hareketli, canlı, yerinde duramayan, sıcakkanlı, girişken bir insan sevilen bir insandır. Bazen gereğinden fazla olsa da, insanlara kolayca güvenebilme ve risk alabilme de ayrıca hoşa giden özelliklerdir. Ancak iş, güç kaybı, ilişkilerde sorunlar ve madde-alkol kullanımı düzgün ve başarılı bir hayatı engeller. Ayrıca, dikkat eksikliğinin yol açabileceği trafik kazası gibi durumlar sorunu kişisel olmaktan çıkarır.
* Tedavi edilebilir mi? Tedavinin birinci koşulu tanının akla gelmesi ve bir uzmana başvurmaktır. Sonra bazı davranışçı yöntemler işe yarar. İşleri listelemek, bitirmek için zaman koyup, başarınca kendini ödüllendirmek, anımsanması gerekenleri not etmek, çalışma ortamını sessiz ve dağınık olmayan yerler haline getirmek, işleri bölüp aralara molalar koymak yardımcı olabilir. Ayrıca, ilaç tedavisi erişkin dönemde önemli tedavi yöntemlerindendir. Erişkin dönemde kullanılan ilaçlar, etki mekanizmalarına göre birkaç grupta toplanır. Hastanın durumuna göre, uygun olan seçilir. Türkiye'de mevcut iki ilaç var. Biri kısa, diğeri uzun etkilidir. Doz ayarlaması hekim tarafından yapılır. Eğer erişkin döneme gelene kadar ağır sorunlar çıkmadıysa, yani kişi alkol bağımlısı olmamış, iş, eş, sosyal çevre kayıpları nedeniyle depresyonla boğuşmuyorsa, ilaç tedavisinden yarar görebilir. Daha önce kendi sahibi olduğu şirketin yönetim kurulu toplantısında sabır gösteremeyen, aldığı, verdiği paraları unutan, bu nedenlerle kayıplara uğrayan bir hastanın, ilaç kullanmaya başladıktan sonra, artık kayba uğramadığını görmesi üzerine söylediği önemliydi. "Tedaviden önce eğlendiğimi sanıyordum ama hep eksik bir şeyler yapmış olma duygusu onu tam hissetmemi engelliyordu. Şimdi tam oldum ve gerçekten eğleniyor, onu da hak ediyorum."
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
