Stres testleri artıyor

Uluslararası bankacılıkta, 1994 Meksika krizi sonrası stres testleri geliştirildi. Amaç, gerek ülke içinde gerekse dünyada ortaya çıkabilecek gerilimlerden bankaların nasıl etkilenebileceğini ölçebilmekti. Kuşkusuz, bu ölçümlerin sonuçları, alınması gereken önlemleri de beraberinde getiriyordu.. Bu sistem hala bir çok uluslararası bankada geçerliliğini koruyor.
Geçtiğimiz haftalarda gelişen bazı olaylar, Türk finans sisteminde stres arttırıcı gelişmelere neden oldu. Önce IMF'den "bir üst düzey yönetici" beklenen stand-by anlaşması ile ilgili sorunları olduğunu açıkladı. Arkasından, Wall Street Journal'da ABD'nin resmi görüşünü yansıtan ve Türkiye'ye ağır eleştiriler yönelten bir yazı yayınlandı. Sonra, ABD Savunma Bakan Yardımcısı Douglas Feith, "ülkenizdeki ABD karşıtı eğilimlere çözüm bulun" şeklinde demeçlerle ortaya çıktı. Turizm Bakanı Mumcu da "birden" istifa ediverdi.
Bu gelişmeler, bankaların stres testi programlarına nasıl yansıdı bilemiyorum ama ciddi nitelikteydiler.
Aslında gelişmelerin başlangıcı Kasım 2004 tarihine uzanıyordu. Irak'taki Felluce operasyonunu izleyen dönemde, AKP kaynaklı demeçlerin ve Başbakan'ın bazı beyanlarının Washington'u sinirlendirdiğini anlıyoruz. Tepkilerini, Avrupa Birliği ile tarih alma kavgası verdiğimiz aralık ayında seslerini hiç çıkarmayarak gösterdiler. Buna ilişkin haberler, Başbakan'ın Amerikan Büyükelçisi'ne randevu vermemesi dışında, dikkatimizi pek fazla çekmedi.
AB'den tarih alma kargaşası geçince, AKP'den benzer beyanlar devam etti. Gelişmeler, ABD Dışişleri Bakanı'nın ziyaretinin hemen sonrasında ise birden hız kazandı.
Bütün bunların finans piyasasında stres arttırıcı gelişmeler olduğu kuşkusuz. Halen piyasalar sakin. ABD ile ortaya çıkan rahatsızlığın çözümleneceğini umuyorlar. Dolayısıyla, iki ülke arasındaki soğuyan ilişkiler onları bu aşamada fazla tedirgin etmiyor.Oysa biraz daha dikkatli olmalarında yarar var.
Nato zirvesi için Brüksel'de bulunan Bush ile Erdoğan'ın özel bir görüşme kararlaştırmadıkları gelen haberlerde yer alıyor. Eğer oturup görüşebilselerdi, sorunun çözümünde önemli adımlar atılabilecekti. Avrupa ile barışmaya gelen Bush'un, Türkiye Başbakanı'na zaman ayıramaması da ayrı bir konu. ABD ile olan soğumanın çözümü bir-iki ay daha ileriye atılırsa, stresin giderek artacağı kesin.
Stresin artması sıcak paracıların davranışlarını, şu veya bu nedenle, tetikleyebilir. Bunun ne anlama geldiğini hepimiz çok iyi biliyoruz. Dalgalı kur rejiminde sıkıntılar daha değişik bir biçimde ortaya çıkabilir.
Böyle bir olasılık gerçekleşse dahi yüksek stresin kısa süreceği inancındayım. Geçmişten ders alarak piyasaların, kamuoyunun ve hükümetin telaşa kapılmadan hareket edeceklerini düşünüyorum. Bu oluşumun geçici olduğu varsayımı ile davranırlarsa, fazla hasar ortaya çıkmadan stres düşürülebilir. 2005 yılı için öngörülen makro hedefler beklenildiği gibi sonuçlanabilir.
Kilit nokta, ABD ile ilişkilerin rayına oturtulduğu konusunda anlaşma sağlanmasıdır. Bu ortamda teşvikler, yapısal önlemler ve Avrupa Birliği ile olan ilişkiler ikinci plandadır.
Bütün bu gelişimler, önümüzde mayıs ayına kadar önemli ve stresli bir dönem geçireceğimize işaret etmektedir. İki ayı sakin ve soğukkanlılıkla geçirmemiz, artabilecek stresi iyi test etmemiz, hepimizin yararınadır.