Boğazlar'a, Samsun by-pass'ı

TBMM Plan Bütçe Komisyonu'nda Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ün bakanlığının bütçesi ile ilgili konuşma metni 55 sayfadan oluşuyor.
Gül, kendisine tanınan sürenin kısa olması dolayısıyla hazırladığı metni özetlemekle yetiniyor.
Abdullah Gül, Rusya ile ilişkilere değinirken Devlet Başkanı Putin'in, Osetya'daki okul baskını vahşeti dolayısıyla eylül başında ertelenen ziyaretinin aralık ayında gerçekleşeceğini açıklıyor.
Hemen ardından şu bilgiyi veriyor: "Enerji kaynaklarının nakli konusunda Rusya ile temaslarımızda Türk Boğazları üzerindeki baskıyı hafifletecek alternatif by-pass güzergahlarının gerekliliği üzerinde duruyoruz..."
Konu, Putin'in eylül ayındaki ziyareti öncesinde de gündeme gelmiş ve by-pass alternatifinden hangisinin tercih edileceği konusunda bir sonuca varılmamıştı.
Konunun Putin'in gezisi sırasında karara bağlanması kararlaştırılmıştı.
Boğazlar'ın by-pass edilmesi için de üç alternatif üzerinde duruluyordu.
Bunlardan ilki; Trans-Trakya diye de isimlendirilen Burgaz (Bulgaristan)-Dedeağaç (Yunanistan) arasına döşenecek hat idi.
İkincisi; Türkiye'den bazı şirketlerin de desteklediği, Kırklareli'nin Vize ilçesine bağlı Kıyıköy sahilinden, Saros Körfezi'ndeki Keşan'a bağlı İbrikbaba kıyısı arasına döşenecek olan 193 kilometre uzunluğundaki boru hattı.
Bir üçüncüsü de Türk tarafının ısrarla önerdiği Samsun-Kırıkkale-Ceyhan hattı.

Çevreciler galip
Putin'in gezisi gecikince Türk ve Rus tarafları "üzerinde uzlaşma sağlanamamış ve ziyarete bırakılmış" konuları masaya yatırıp üzerinde çalışma kararı almışlar.
İki hafta önce Rusya'dan gelen bir heyetle Boğazlar'ı by-pass edecek alternatifler üzerinde yeniden durulmuş.
Dışişleri ve Enerji bakanlıkları yetkililerinin verdiği bilgiye göre, Ruslar Samsun- Ceyhan petrol boru hattı projesine, geçmişe oranla daha sıcak bakmaya başlamışlar.
Bütçe arasında sohbet fırsatı bulduğumuz konunun uzmanının aktardığına göre, Bulgaristan-Yunanistan hattına Ruslar zaten sıcak yaklaşmıyor.
Nedeni ise öncelikle hattın iki ülkeyi geçecek olmasının getireceği istimlak ve geçiş güzergahı maliyetleri.
Dışişleri yetkilisi şöyle diyor: "Burgaz-Dedeağaç hattının yapımı halinde Ege'ye Boğazlar'dan geçen tankerlerin çok daha büyükleri yanaşacak. Mikonos'un da hemen yanı başında bulunduğu turistik adalarının dibine kadar bu kadar yüksek tonajlı tankerlerin yanaşmasına Yunanistan ne kadar izin verebilir?"
Kıyıköy-İbrikbaba alternatifi ise zaten uzun süredir Türkiye'deki çevrecilerin tepkisini toplamış ve protesto ile karşılanmıştı.
Ayrıca Trakya'daki arazi bedelleri de boru hattı geçeceği söylentisi üzerine patlamaya neden olmuştu.
Dolayısıyla böyle bir hattın Türkiye'ye yükleyeceği maliyet 450 milyon dolar olarak belirtilirken, Rusya'ya getireceği yük de 900 milyon dolar olarak ifade ediliyordu.

Ukrayna örneği
Rus tarafıyla Enerji Bakanlığı'nda yapılan görüşmelerde, istimlak sorunu ile karşılaşılmayacak ve tek ülke geçişi ile Akdeniz'e kadar inilecek olmasından yola çıkılarak Samsun-Ceyhan alternatifi üzerinde görüş birliğine varılmış.
Tabii, burada da Ukrayna'nın yakın geçmişte karşılaştığı bir sorunun ortaya çıkma ihtimali söz konusu.
Ukrayna'nın doğu Avrupa'ya kadar uzattığı boru hattı tamamlanmış olmasına rağmen fonksiyonunu yerine getiremiyor.
Neden ise petrol şirketleriyle önceden bir anlaşma yapılmamış olması.
Şirketler, anlaşma yapmadıkları için bu hattı kullanmak istemiyor.
Samsun-Ceyhan hattı için Moskova'ya önerilen ise Rusya'nın petrol şirketleriyle önceden bir anlaşma yapması yönünde.
Şirketler kendi petrolünü taşıyacağı için Türkiye'nin geçiş ücretini masraflar düzeyinde tutması da bu hattın maliyetini düşürecek.
Bundan da önemlisi, 2020'den sonra OPEC'in petrol üretimi daha çok gelişen Uzakdoğu'ya akacak.
Başta ABD olmak üzere batı ülkeleri Rus ve Hazar bölgesi petrollerine yönelmek zorunda kalacak.
Yıllık 250 milyon tona çıkması öngörülen bu bölgedeki üretimin boru hattı dışında taşınması da olanaksız.
Dolayısıyla, Samsun-Ceyhan alternatifi dışında bir başka yol gözükmüyor.