|
 |
 |
 |
 |
|
Akciğer naklinde doku uyumu şart değil, yeter ki verici bulunsun
Çeşitli sağlık sorunları sebebiyle akciğer nakli olması gereken hastalar zor durumda. Aslında sadece onlar değil, tüm organ nakli için sıra bekleyenler... Diyanet İşleri'nin bu konudaki tüm açıklamalarına ve "Organ bağışında bulunun" çağrılarına rağmen, yeterli miktarda bağış yapılmadığından yakınan uzmanlar, "Siz organ bağışında bulunun ki, biz hayat kurtaralım" diyor
Tedavisi sadece organ ve doku nakli ile mümkün olan hastalıklar, tüm dünyanın olduğu gibi, Türkiye'nin de en önemli sağlık sorunlarından biri. Çünkü organ ve doku nakli bekleyen hastaların sayısı her geçen gün artıyor. Kalp ve karaciğer nakli bekleyen hastalar, uygun organ bulunamaması durumunda yaşamlarını kısa bir süre içinde kaybediyorlar. Organ bekleme listeleri ölüm listelerine dönüşebiliyor. Yaklaşık 26 bin kronik böbrek yetmezliği hastası ise haftanın üç günü diyaliz cihazına bağlı olarak 'bir gün böbrek nakli olabilmek umuduyla' yaşamını sürdürüyor. Nakil bekleyen hastaların bazıları tedavi olabilmek umuduyla yurtdışında çare arıyor. Bu tedaviler Türkiye'ye trilyonlarca liralık maliyet getiriyor. Birçok kişi de yurtdışında uygun olmayan tedavi koşulları nedeniyle hayatını kaybediyor. Oysa toprak olacak bir organ, yapılan küçük fedakârlıklarla hayat kurtarabiliyor. Bu yazı dizisinde, emanet hayatı paylaşan insanların yaşamlarına tanık olacaksınız, organ kardeşleri ikinci yaşamlarını anlatacaklar. Türkiye'de bu konunun en iyi uzmanları Prof. Dr. Şükrü Dilege, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Mahmut Çarin, Prof. Dr. Ali Emin Aydın, Prof. Dr. Yaman Tokat ve Prof. Dr. Ömer Doğan organ naklindeki son gelişmeleri anlatırken, "Siz organ bağışında bulunun ki, biz hayat kurtaralım" çağrısı yapıyorlar.
Kürtaj olurken hayatını kaybeden Nurcan Şenli'nin bağışlanan organları ile Türkiye'de ender yapılan akciğer naklini gerçekleştiren İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Şükrü Dilege, bu ameliyatları rutin hale getireceklerini söylüyor. Dünyadaki en zor organ nakillerinden biri sayılan akciğer naklinin hastalara yaşam şansı verdiğini hatırlatan Dilege, "Organlar toprak olmasın, hayat kurtarsın" diyor.
* Akciğer nakli hangi durumlarda gerekli oluyor? Akciğer nakli, akciğerin solunum kapasitesini yitirmeye başladığı son dönem hastalıklarda uygulanabiliyor. Nedeni belli olmayan akciğer yetersizliği, kronik tıkayıcı akciğer hastalıkları, bunun dışında; anfizem, primer akciğer hipertansiyonu, doğumsal hastalıklar, akciğerin kistik hastalıkları ve akciğer tümörlerinde, akciğer nakli gerekebiliyor.
* Akciğer nakli neden en zor organ nakillerinden biri? Çünkü teknik olarak çok zor bir ameliyat olmasının yanında, akciğer vericisi bulmak çok zor bir iş. Kaza durumunda akciğer en kolay hasarlanan doku oluyor. Pek çok organını verebilen vericilerin yüzde 10 ya da 15'inde akciğerler uygun olarak kullanılabiliyor. Türkiye'de tüberküloz çok sık görülen bir hastalık olduğu için tedavi sırasında akciğerler göğüs duvarına yapışabiliyor, bu da operasyonu imkansız hale getiriyor. Her şey çok uygun olsa bile, Türkiye çok sigara içilen bir ülke olduğu için vericide tümörle karşılaşabiliyoruz. Vericilerin solunum cihazına bağlı kalma süresi ne kadar uzarsa, akciğer takılabilme ihtimali de o kadar azalıyor. Örneğin; böbrek nakli ile karşılaştırdığımızda, böbrek naklinde bu süre 17-20 saate kadar uzayabiliyor. Her yedi-dokuz böbrek vericisine karşı, ancak bir akciğer bulunabiliyor. Takıldıktan sonraki sorunlar da biraz farklı. Böbrekte uyumsuzluk olunca, çıkartılıp hasta diyalizle yaşamını sürdürebiliyor. Ancak, akciğerde bu söz konusu değil. Ayrıca sadece dışarıya açık olan, sürekli havayla temas içinde bir organ olduğu için kolaylıkla enfeksiyon kapabiliyor. Üst solunum yolu enfeksiyonları yeni akciğer enfeksiyonuna yol açabiliyor.
* Alıcı ile vericinin aynı cinsiyetten olması gerekiyor mu? Kadınlar erkeklere ya da erkekler kadınlara verebiliyorlar ama beden ölçülerinin birbirine uyması gerekiyor. Akciğer naklinde kan grubu incelemesi aslında yetebiliyor. Doku uyumuna ihtiyaç kalmıyor. Verici akciğeri çıkartıldıktan sonra altı saat içinde naklin gerçekleştirilmesi gerekiyor.
* Hangi hastalara akciğer nakli yapılamıyor? Alıcı ve verici arasında kan grubu uyuşmazlığı olduğunda veya AIDS durumunda nakil yapılamıyor. Vericide merkezi sinir sistemi tümörü dışında tümör varsa takılamıyor, ayrıca aktif hepatit enfeksiyonunun varlığı sorun yaratıyor, bu noktada da nakil yapılamıyor.
* Dünyada ilk kez ne zaman akciğer nakli yapıldı? 1983 yılında ilk başarılı akciğer nakli Toronto'da yapıldı. Bugüne kadar uluslar arası kayıtlarda dünyada 14 bin kayıtlı akciğer nakli var. Dünya çapında da her yıl 1500 tane yapılması düşünülüyor. Türkiye'de yoğun bakım ünitelerinin gelişmesi bir süreç aldı. Bu hastaların transplantasyon sonrasındaki bakımları son derece masraflı olduğu için sosyal güvenlik kurumlarının bunu karşılaması bir hayli zaman aldı. Bir de her zaman standart olarak başarı oranlarının diğer organ nakillerine göre düşük olması, bir miktar hevesleri kaçırdı. Uygun verici bulmak güç olduğu için pek çok hasta bekleme listesindeyken kaybedildi.
* Sigara içmek akciğer nakline zemin hazırlıyor mu? Akciğer nakline ihtiyaç duyan kişiler arasında bulunan 'kronik tıkayıcı akciğer hastalığı'na yakalananlar için sigara önemli bir faktör. Zaten organ vericilerinin dahi aslında hayatları boyunca hiç sigara içmemiş olmasını tercih ediyoruz. Ancak organ nakilleri için verici zaten çok az bulunduğundan, son zamanlarda verici kriterleri bütün dünyada mecburen genişletildi.
* Akciğer nakli ameliyatlarının maliyeti çok mu yüksek? Avrupa'da 300 bin euro, ABD'de de 400 bin dolar dolayında bir maliyeti var. Türkiye'de kesin bir maliyet hesabı henüz yapılamadı ama bunların yaklaşık onda bir maliyetine ameliyat yapılabilecek gibi duruyor. Asıl önemlisi; nakil işinden sonra kullanılacak bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların yaşam boyu kullanılması gerektiğinden, bu ek maliyetlerin karşılanması şart.
* Ameliyat ne kadar süre alıyor? İki akciğerin değiştirilmesi altı saati buluyor. Teknik olarak bazen kalple birlikte takılabiliyor. Ancak onlar daha ciddi hastalar olduğu için bu hastaların ameliyat sonrasındaki yaşama olasılıkları daha düşük. Bu ameliyatın sadece ameliyata bağlı hasta kaybedilme riski yüzde 10 civarında. Başarılı geçen ameliyatlardan sonra hastada organ red reaksiyonları önlendiği taktirde, hastaların yüzde 73'ü bir yıl, yüzde 45'i beş yıl, yüzde 23'ü de en iyi şartlarda on yıl yaşayabiliyorlar.
* Akciğer kanserleri için de bu nakil gerçekleştirilebilir mi? Akciğer kanserlerinin bronkiyo alveolar bir türü var. Ancak bu tür için uygulanabiliyor. Bugüne kadar bu tip nakil dünyada 20 vaka üzerinde uygulanmış. Ancak, 20 vakanın 11'inde takılan akciğerde kanser nüksetmiş (tekrarlamış) durumda. Kanserin sistemik bir hastalık olması, akciğer transplantasyonunda (naklinde) son derece kısıtlı bir tedavi imkanı veriyor. Akciğer kanserlerinin aslında yüzde 12'si cerrahiye uygun kanser türleri arasında bulunuyor. Ameliyattan sonra hastalar koşamazlar, eski aktivitelerini daha yavaş yaparlar. Ancak, günlük aktivitelerini rahatça sürdürebiliyorlar.
* Tüberküloz geçirenler ileride akciğer nakline aday mıdır? Tüberküloz günümüzde ilaçlarla tedavisi yapılabilen ve erken dönemde tanısı konabilen bir hastalıktır. Onun için düzgün tedavi edildiği taktirde, çoğu tüberküloz hastası normal yaşamlarına devam edebilirler. Ancak bu hastaların bir bölümünde uzun vadede akciğer kanseri çıkabilme olasılığı yüksek olduğundan düzenli kontrol altında tutulmaları ve kesinlikle sigaradan uzak durmaları gereklidir. Standart üst ve alt solunum yolu enfeksiyonlarının akciğer kanserine neden olduğu, kalıcı hasara neden olduğu konusunda bir veri yok. Ancak komplikasyon ortaya çıkmışsa, hasarlı doku üzerinde kanser oluşma riski artabiliyor.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
