|
 |
 |
 |
 |
|
Deprem için tahmin yarışı
İSTANBUL Teknik Üniversitesi'nin organize ettiği deprem tahmin ligi farklı yöntemleri sınıyor. Bu ligde oyuncular depremlerin şiddetini, yerini ve zamanını önceden bilerek puan topluyor.
***
Deprem tahmin ligi şampiyonunu arıyor
Deprem tahmini yapanlar şimdi İTÜ'nün elektronik liginde bir araya gelip hünerlerini sergileyecekler. Karıncaların hareketlerini gözleyenlerden, vücudunda elektrik hissedenlere kadar her kesimden oyuncu önceden deprem tahmin ederek puan alacak
Halil Mercanlı 1999 yılından beri vücudundaki titremelere ve o sanki bir balık ısırıyormuş hissine çok dikkat ediyor. Çünkü o vücudunda hissettiği titreme ve ısırıklarla kilometrelerce öteden depremlerin zamanını ve yerine önceden biliyor. Halil Mercanlı şimdi İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından organize edilen "deprem tahmin liginde" şampiyonluğu zorlayan otuz civarındaki oyuncunun en iddialılarından. Beş yıldan beri günlük hayatın bir parçası haline gelen deprem riski Halil Mercanlı gibi pek çok tahminciyi de ortaya çıkardı. Bilimsel çalışmaların dışında, açıklanmayan biçimde deprem habercisi olan pek çok yetenek de böyle gün ışığına çıktı. Hemen hepsinin de tahmini iddialıydı ve bu iddiaları için üniversitelerin, özellikle de İTÜ'nün kapısını aşındırıyorlardı. İTÜ hemen herkes dinledi ama kullanılan onca farklı yöntemin tutarlılığını sınamak üniversitenin de enerjisini fazlasıyla tükettiği için sonunda çareyi bir "deprem tahmin ligi" kurmakta buldu. Yöntemi ne olursa olsun deprem tahmini yapanlara "hodri meydan" diyen bu proje basit olarak deprem tahmini yapanların "tutarlılıklarını" ölçmeyi amaçlıyor. Kendisi de kapsamlı bir tahmin projesi üzerinde çalışan Yard. Doç. Dr. Berk Üstündağ bu girişim için "Böylece hem ciddi çalışmalar su yüzüne çıkacak, hem de başarısız olanlara 'boşuna uğraşmayın' demiş olacağız" diyor. 11 Haziran'da start alan bu süper ligin şimdilik 24 oyuncusu var. Ayrıca rastlantısallığı denetlemek için bilgisayar da üç ayrı oyuncu gibi tahminlerde bulunuyor. Oyuncuların yöntemleri de çok farklı Ayak ağrılarından karınca hareketlerine, fokurdayan kaplıca sularından ölü balıklara, hatta ekonomik krizlere kadar değişik araçlar kullanan pek çok kişi depremi önceden tahmin etmeye çalışıyor. İçlerinde yerkabuğunun elektrostatik değişmeleri gibi İTÜ'nün sağladığı verileri kullananlar da var. Yarışmacılar kendi yöntemleriyle parçalara ayrılmış Türkiye haritası üzerinde bekledikleri depremin koordinatlarını, şiddetini ve zamanını bildiriyor. Bir bilgisayar tarafından analiz edilen bu kayıtlara göre deprem belirli hata payları içinde gerçekleşirse yarışmacı puan alıyor. Yıl sonuna kadar sürecek yarışmadan sonra en çok puan alan lig şampiyonu olacak. Son dört sıradaki oyuncu ise "küme düşecek" ve yerine yeni oyuncular lige katılacak. Ligin üniversite için faydalı yanları da var. Tahmin mekanizması ile depremsellik arasındaki ilişkiyi belirleyebilmek için gereken çok sayıda ve uzun süreye yayılan "örnekleme" işini kendiliğinden hallediyor. Berk Üstündağ "Bizim beklentimiz lig katılımcılarının öncelikle kendi belirttikleri yöntemler üzerinde tutarlı olmaları. Diğer bir deyişle yöntemlerinin performansı bilimsel bir kayıt yöntemiyle ölçüleceğinden keyfi değişiklikleri önlemek" diyor. Ayrıca çeşitliliği sağlamak için eğitim düzeyi, yöntem ve mesleki vasıflara göre farklı sınıflardan başvuruları kabul ettiklerini hatırlatıyor.
TAHMİN MÜMKÜN MÜ?
Peki gerçekten depremi önceden tahmin etmek mümkün mü? Deprem uzmanı bir bilim adamı olan Prof. Dr. Ahmet Ercan bu soruya "Daha 1980 yılında ben bu konuda çalışıyordum. Bilinen 15 jeofizik veri var. Buna hayvan, bitki ve insan davranışlarını da eklemek mümkün. Bunlar tek başına depremi açıklamıyor ama jeofizik verilerin anlamlandırılmasını kolaylaştırıyor" cevabını veriyor. Prof. Ercan "deprem tahmini" konusunun falcılık, büyücülük gibi görünmesinden ve kesin biçimde verilen "deprem tahmin edilemez" yargısından fena halde rahatsız. Deprem konusunda uluslarası bir otorite olan Prof. Dr. Celal Şengör ise kesin bir dille tahmin işini ciddi bulmadığını söylüyor. Profesör Şengör "Deprem kaotik bir süreç. Kaotik olduğu için başlangıç koşullarını büyük bir hassasiyetle bilmek gerek. Bu da deprem açısından mümkün değil" diyor. Şengör bu konuda dünyada pek çok çalışma yapıldığını hepsinin de başarısızlıkla sonuçlandığını hatırlatıyor. www.yerdurumu.com internet adresinden ulaşılabilen deprem liginde her türlü bilimsel, amatör ya da profesyonel ölçüm, biyolojik, fiziksel ve astronomik gözlemler, ya da başka kaynaklar üzerinden alınan verilerle yapılan değerlendirmeler kullanılarak yarışılabiliyor. Deprem liginde katılımcıların birbirinden etkilenmemesi ve sansasyona yol açmaması için tahminler "gerçekleşinceye" kadar sadece tahmini yapan tarafından biliniyor. Ancak gerçekleşen tahminler, lig puanları ve bekleyen tahmin sayıları ziyaretçiler tarafından görülebiliyor. Bunun dışında İTÜ katılımcıların kimliklerini ve kullandıkları yöntemleri gizli tutuyor. Deprem tahmin liginin şampiyonu yıl sonunda bilgisayarın değerlendiriceği tahminlerden sonra belli olacak. Fakat çok daha önemlisi deprem için pek çok yöntemle işe yarayabilecek veriler de toplanmış olacak.
Cengiz Erdinç
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
