İş yok, strateji ve çaba yoksa gelecek nasıl var olacak?

Türkiye'nin IMF'ye üyeliğinin 57. yıldönümü. 11 Mart 1947'de IMF'ye üye olan Türkiye, içine düştüğü zorluklardan dolayı 57 yılda bu kurumla toplam 18 stand-by anlaşması yaptı. Halen 2002 başında yürürlüğe giren ve IMF'den 16.5 milyar dolar kredi aldığımız üç yıllık programı sürdürüyoruz.
Program, kamu borçlarını eritmek için bütçe disiplinini ve kamu kesiminde yüzde 6.5 oranında faiz dışı fazla sağlamayı hedefliyor. Tam tutturamasak bile, bu orana yaklaşıyoruz. Bu sayededir ki kamu borçlarında 2001'deki patlamadan sonra kısmen bir iyileşme sağladık.
Programın ana hedeflerinden biri de enflasyonu düşürmekti. Bunun için Merkez Bankası bağımsızlaştırıldı, kamuya kredi vermesi yasaklandı, döviz kuru da serbestleştirildi. Enflasyon düştükçe faizler reel anlamda yüksek kaldı ve yerli para değerlendi. Döviz kurunun düşmesi ve 2001 krizi öncesi düzeyine geri dönmesi ithalatı cazipleştirdi. Bu durumda sanayi aramalını ithalat yoluyla sağlamaya yöneldi. Böylece maliyet kontrolü sağladı. Bitişikteki tablo, 2001 krizi ile sıçrayan aramalı ithalatını gösteriyor. Hatta yıllar itibariyle yapılan toplam ihracat bir türlü aramal ithalatına yetişememiş.
Aramal ithalatının artması yurt içinde üretimi ve istihdamı sınırlamış.
*Kemer sıkma-işsizliğe- Ancak yüzde 6.5 faiz dışı fazlanın tutturulması için vergi yükü, istihdamın üzerindeki yükler de artmış. Bu da yatırımları caydırıyor, işverenleri istihdam üzerinden tasarruf etmeye yöneltiyor.
Önceki gün açıklanan istihdam verileri, 2003 yılının son çeyreğinde işsizlik verilerinde iyileşme olmadığını ortaya koydu. Sanayici rekabet gücünü korumak için, bir yandan ithalata, ücretleri düşürmeye ve istihdamdan tasarruf ederek verimliliği artırmaya yönelirken, öte yandan ülkede işsizlik giderek artıyor. Programı uygulayarak enflasyonu düşürüp, iç borçları kontrol altına alırken, işsizliği artırıyoruz. Çalışanları emekli ederek çalışan sayısını düşürüyoruz. Üstelik artan nüfusa rağmen.
*İlk alternatif turizm- Türkiye'nin dünya pazarlarında rekabet gücünü koruyabilmesinin bedelinin artan işsizlik olmaması için, ortaya özel bir çabanın ve programın konulması gerekiyor. Bu elbette IMF'nin işi değil. Son veriler de ortaya koyuyor ki, istihdam sorununu çözecekse sanayi değil, asıl hizmetler sektörü çözecek. Orada da, asıl adreslerden biri turizm. Ama bir ikinci sektör söylemek zor. Üstelik turizmde pastamızı büyütmek için ortaya konulmuş bir strateji, hükümet, devlet ve halk tarafından konsensusla kabul edilmiş bir plan, program ve hamle yok.
*Tek sektör yetmez- Sadece turizm yetmez. Türkiye tek bir sektörle yaşayamayacak kadar büyük. Ancak Türkiye teknoloji üreten bir ülke değil. Çin gibi çok ucuz üretim yapacak bir ülke de değil. İş gücümüz dünyada kendini ön plana çıkaramayacak kadar ne ucuz, ne de kalifiye. İkisinden biri olmaya doğru da gitmiyoruz. Türkiye klasik anlamda bir planlama değil, ama 10 yıl, 20 yıl sonrasını düşünecek, hangi sektörle dünyada var olacağımıza kafa yoracak, istihdamı artıracak çalışma içinde olmalı. Gideceği yönü ve yolu bulmalı. Başıboş kalmamalı. Zaman kaybetmemeli. Hükümetin bu konuda bürokrasi ve özel sektörü uluslararası deneyimlerin ışığında bir araya getirmesi ve yönlendirmesi gerekiyor. Yoksa Türkiye, verilerde iyileşme sağlamasına karşılık, işsizliğin arttığı ve bir süre sonra bunun hem ekonomik hem de siyasi istikrarı bozduğu bir süreci yaşayabilir.
*Sonuç- "Hayatın amacı, amaçlı hayattır" Deepak Chopra