Cheney'i terleten üç kritik soru

Sezer: Saddam'ın yerine alternatifiniz var mı?. Ecevit: Irak'ın bölünmesini nasıl önleyeceksiniz?. Kıvrıkoğlu: Kuzeyde Kürt devletine karşı tedbiriniz ne?

ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney Ortadoğu gezisinin son durağı Ankara'da her biri ABD'ye uyarı niteliği de taşıyan üç kritik soru ile karşılaştı. Cheney'e üç ayrı görüşmede "Saddam'ın yerine alternatifiniz kim?", "Irak'ın bölünmesini ve güneyin İran'ın kontrolüne geçmesini nasıl önleyeceksiniz?" ve "Kuzey'de Kürt devleti kurulmasına karşı tedbiriniz ne?" soruları yöneltildi.

İLK SORU SEZER'DEN
Önceki gün toplam 3 saat 25 dakika süren resmi görüşmelerine Çankaya Köşkü'nde başlayan Cheney, ilk olarak Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından kabul edildi. Cheney, Sezer ile 50 dakika süren görüşmesinde söze ABD'nin Saddam yönetiminden duyduğu rahatsızlığı anlatarak başladı. Cheney, "Irak'da bir rejim değişikliği istiyoruz. Bu bir sır değil. Her gittiğim yerde bunu anlattım. Ancak Türkiye'nin çekincelerini de anlıyoruz" dedi. Sezer ise Cheney'in sözlerini dinledikten sonra Saddam sonrasını gündeme getirdi. "Saddam'ı devirecek adımı atmadan önce hesabının iyi yapılması gerekir. Saddam'ın yerine kim gelecek?" sorusunu yönelten Sezer, "Alternatifiniz kim? Bunlar çok iyi düşünülmeli" dedi. Sezer, Irak'a yönelik bir askeri harekatın ABD'nin hoşuna gitmeyecek sonuçlar doğurabileceğine de dikkat çekti. Cheney bu sözler üzerine bu aşamada acil bir operasyonun gündemde olmaması nedeniyle kesin olarak belirlenmiş bir alternatif olmadığını belirtmekle yetindi.

İKİNCİ SORU ECEVİT'TEN
Cheney, Çankaya Köşkü'nün hemen karşısında bulunan Başbakanlık Konutu'nda ise ilk olarak Başbakan Bülent Ecevit'le 15 dakikalık bir başbaşa görüşme yaptı. Sonra da Türk tarafına Ecevit'in, ABD tarafına da Cheney'in başkanlık ettiği heyetlerarası toplantı yapıldı. Gerek başbaşa görüşmede, gerekse heyetlerarası görüşmede Irak yine ağırlıklı gündem maddesi oldu. Cheney, "immenent" sözcüğünü kullanarak ABD'nin "hemen" bir operasyon düşünmediğini vurguladıktan sonra "Irak'ın elinde kitle imha silahları bulunuyor. Bunları BM denetiminden kaçırıyor" dedikten sonra "Irak ABD'nin yanısıra bölge ve dünya için de büyük tehdit oluşturuyor" görüşünü dile getirdi. Ecevit ise Cheney'in bu sözleri üzerine İsrail-Filistin sorunu çözülmeden Irak'a yönelik bir askeri operasyonun bölge için büyük tehlikeler yaratabileceğine dikkat çekti.

Ecevit "Şaron ve Arafat'ın biraraya getirilmesi için ABD etkin bir şekilde çaba göstermeli. Türkiye gerektiğinde böyle bir buluşmaya ev sahipliği yapabilir" dedi. Cheney ise İsrail'deki temasları hakkında bilgi verdikten sonra "Geçici bir ateşkes sağlayabilmek için uğraşıyoruz. Türkiye'ye gelişim de bu nedenle gecikti" dedi. Ecevit daha sonra sözü Irak'a yönelik operasyona getirerek

"Ayrıca Saddam'dan biz de memnun değiliz ama önemli olan Saddam'ın yerine getirilecek kişi Irak'ın toprak bütünlüğünü sağlayabilecek mi? Sağlayamadığı takdirde sizin de hoşnut olmayacağınız sonuçlar doğabilir. Örneğin Şii nüfusun yoğun olduğu güney bölgesinin Irak'tan kopması ve İran'ın kontroluna girmesi bile sözkonusu olabilir. Bu olasılıkların iyi değerlendirilmesi gerekir" diye konuştu. Ecevit ayrıca ABD'nin Irak'a yapacağı bir operasyonda Türk ekonomisinin büyük zarar göreceğini, özellikle turizm gelirlerinin ağır darbe yiyeceğini söyledi. Ecevit Körfez savaşı sırasında Türkiye'nin büyük maddi zarara uğradığını söyleyince Cheney kesin bir ifade kullanmadan "Türkiye başta olmak üzere ilgili ülkelerin uğrayacakları zararların telafi edilebileceği" sinyali verdi. Bu sözlere "Irak konusunda atılacak adımlarda Türkiye ile sürekli istişarede olunmasını bekliyoruz" diyerek karşılık veren Ecevit, "Irak'la ilgili sorunun bir Amerikan operasyonu ile değil, Birleşmiş Milletler'de ele alınarak çözülmesi, kimyasal ve biyolojik silahlar konusunda öncelikle BM girişimlerinin sonuna kadar denenmesi yararlı olacaktır" dedi.

SON SORU KIVRIKOĞLU'NDAN
Cheney son olarak ikinci heyetlerarası toplantıya katıldı. Türk tarafına Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kıvrıkoğlu'nun başkanlık ettiği, Dışişleri Bakanı'nın da katıldığı son toplantıda ağırlıklı gündem maddeleri yine Irak ve Afganistan oldu. Cheney'e son soru bu toplantıda Kıvrıkoğlu tarafından yöneltildi. Orgeneral Kıvrıkoğlu "Irak'a yönelik bir askeri operasyon, otorite boşluğunun hüküm sürdüğü Kuzey Irak'ta bir Kürt devleti oluşumuna cesaret kazandırabilir. Kürt liderlere, devlet kurma yolunda cesaret verilmesi Türkiye'yi rahatsız eder ve Türkiye bir Kürt devletini kabul edemez. Bu konuda ne tedbir alacaksınız?" dedi. Cheney ise "Kürt devleti konusunda Türkiye'nin hassasiyeti ABD tarafından da biliniyor. Böyle bir şeye izin vermeyiz" diye konuştu.

Doktor kontrolünde ziyaret
ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Ankara'dan ayrılmadan hemen önce Anıtkabir'i ziyaret etti. 3 defa kalp ameliyatı olan Cheney'in, Anıtkabir'deki ziyareti sırasında doktoru ve iki uzmandan oluşan üç kişilik özel ekip çanta içinde gerekli ilk yardım teçhizatını taşıdılar. Protokolun arkasından yürüyen sağlık ekibi Cheney'in yakın korumalarıyla sürekli telsizden haberleşti. Cheney Anıtkabir'in merdivenlerini herhangi bir sorun yaşamadan çıktı ve mozoleye çelenk koyarak saygı duruşunda bulundu. ABD Başkan Yardımcısı Anıtkabir özel defterini de imzaladı. Türkiye temaslarını tamamlayan Cheney zırhlı Limuzine binerek Esenboğa Havaalanı'nın yolunu tuttu.

OPERASYON TARTIŞMASI

Yılmaz: İrademiz dışında olamaz!
ANAP lideri Mesut Yılmaz, Türkiye'nin yanıbaşında gelişen olayların, Türkiye'nin istek ve iradesi dışında cereyan etmesinin hiçbir şekilde arzu edilmediğini vurguladı. Yılmaz, şöyle konuştu: "Müttefiklerimiz bilmelidirler ki, Türkiye'yi dışlayacak çözümlerin kalıcı olması mümkün değildir. Türkiye'nin güvenliğini tehlikeye atan gelişmeler tarafımızdan kabul görmez" dedi.

Çiller: Operasyon sonbaharda olur
DYP lideri Tansu Çiller, Cheney'in Türkiye ziyaretinin, sonbaharda Irak'a gerçekleştirilecek operasyona ilişkin hazırlıkların altyapısını oluşturmaya yönelik olduğunu söyledi. Çiller, "Başbakan yakın bir gelecekte Irak'a operasyon yok diyor. Dünya alem böyle bir hazırlığın geliştiğini biliyor. Eğer kısa dönemde görülmüyorsa bu birilerinin miyop olduğunu gösterir" diye konuştu.

Kutan: Kıvrıkoğlu bizi memnun etti
SP lideri Recai Kutan, ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney'in Kıvrıkoğlu ile görüşmesinin "siyasi nezaketi aşan bir davranış" olduğunu söyledi. Kutan, Kıvrıkoğlu'nun Irak'a yapılacak operasyona karşı oldukları yönündeki yanıtını hatırlatarak, "Bizi memnun eden, Sayın Kıvrıkoğlu'nun Cheney'e gerekli cevabı vermiş olmasıdır" dedi.

Çakmakoğlu: Olmaz denemez
Milli Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu, İngiltere'ye gidişinde bir gazetecinin, "Cheney'in, Türkiye'de yaptığı temasları değerlendirmesini" istemesi üzerine şu yanıtı verdi: "Sayın Başbakanın açıklamalarını sizin gibi ben de dinledim. 'Irak'a görünürde bir müdahale olmadığını' söylemektedir. Bu, müdahale olmayacağı anlamına da gelmemektedir."

Bir: ABD, Irak'a operasyon yapmaz
Emekli Orgeneral Çevik Bir, ABD'nin Irak'ta başarısızlıkla sonuçlanabilecek bir işe girişmeyeceğini belirterek, askeri müdahale olmayacağını savundu ve "ABD, Irak'a operasyon yapmaz" dedi. Bir, Türkiye'nin, Saddam'ın görevden uzaklaştırılmasına karşı olmadığını, ancak Irak'ın bölünmesinden endişe ettiğini belirterek, "Irak bölünürse güneyde Şii devleti ortaya çıkar" dedi.

Zeynep TUĞRUL-Hale GÖNÜLTAŞ