Akbank'taki ihtilâf Sabancýlar'a yaradý

Mill” Mensucat'ýn Kayserili dört ortaðý, hemþehrileri Sabancý ve Adanalý Sapmaz kardeþlerle, 1947'de 'Adana-Kayseri Bankasý' AKBANK'ý kurdular. Akbank'ta, 1962 yýlýnda, ortaklar arasýnda anlaþmazlýk baþgösterdi.

Daha sonra, Sabancý Ailesi, bankanýn çoðunluk hisselerine sahip oldu. Kadir Has ise, elinde bulunan %. .'luk hissenin sahipliðini sürdürüyor. Adana'da, Kayserililer'in öncülüðünde geliþen sanayi, ticaret hayatýna da canlýlýk getirdi. 1945 yýlýnda, II. Dünya Savaþý'nýn sona ermesiyle birlikte, herkes rahat nefes almaya baþladý. Ardýndan, 1946 yýlýnda çok partili rejime geçildi, bu arada "Demokrat Parti" kuruldu.

Ümitler, yeniden yeþermiþti. "Marshall Plâný" çerçevesinde, Amerika Birleþik Devletleri'nden, Türkiye'ye yardým kararý çýkmýþ, piyasa rahatlamýþtý. O tarihlerde, para piyasasýný "Ýþ Bankasý" yönlendiriyordu. Babam ve ortaklarý, iþ hayatýnda olduklarý için, bankalara büyük komisyon veriyorlardý.

Piyasadaki hareketlilik, Mill” Mensucat'ýn dört ortaðý ve Hacý Ömer Sabancý'yý yeni arayýþlara sevketti. Mill” Mensucat'ýn ortaklarý Nuh Naci Yazgan, Nuri Has, Mustafa Özgür ve Seyit Tekin, yanlarýna Adanalý Ahmet ve Bekir Sapmaz'ý alarak, bir banka kurmaya karar verdiler. Devletten gerekli izin saðlandý, bankaya da "Akbank" adý verildi.

12 Aralýk 1947 tarihinde, Türk finans sektöründe yerini alan Akbank'ýn asýl adý, "Adana-Kayseri Bankasý"dýr. Ancak, her iki þehrin isimlerindeki baþ harfler, Akbank'ýn adýný oluþturmaktadýr.

AKBANK'IN BÜYÜK ORTAKLARI
Akbank'ýn kuruluþu sýrasýnda, ortaklarýn hisse oranlarý ise þöyle idi: Nuri Has: % 5, Hacý Ömer Sabancý: % 5, Nuh Naci Yazgan: % 5, Mustafa Özgür: % 5, Ahmet ve Bekir Sapmaz: % 5, Seyit Tekin:5 % .

Kurucu ortaklar, hisselerin %0'ini paylaþtýktan sonra, Adanalý iþadamlarý için %0, Ýstanbullu iþadamlarý için de yine %0'luk kota ayýrdýlar. Dolayýsýyla, bu %0'lik hissenin Adanalý ve Ýstanbullu "seçkin ve itibarlý" iþadamlarýna satýlmasýna karar verdiler. Kayserili, Adanalý ve Ýstanbullu 83 iþadamý, bankanýn kurucu ortaklarý heyetinde yer aldý.

Akbank, 1950-1962 yýllarý arasýnda kurucu ortaklar tarafýndan yönetildi. Bu süre içerisinde, Seyit Tekin'in oðlu Ýbrahim Tekin, Yönetim Kurulu Baþkanlýðý yaptý. Ben de, uzunca bir zaman Sakýp Sabancý ile birlikte Yönetim Kurulu Üyeliði görevinde bulundum.

1962 yýlýna gelindiðinde, Akbank ortaklarý arasýnda zaman zaman baþgösteren yönetim anlaþmazlýðý, iyice su yüzüne çýktý. Bir güven bunalýmý yaþandý. Ortaklar, iki kutba ayrýldý. Bir tarafta Sabancý Ailesi, diðer tarafta da kardeþim Kemal'le birlikte hareket eden Ahmet Sapmaz kýyasýya rekabete giriþtiler.

Ýþin tadý kaçmýþtý. Mutlaka bir orta yol bulunmasý gerekiyordu. Ýki tarafý yatýþtýracak bir üçüncü kiþiye ihtiyaç vardý. Bu kiþiyi bulmuþtum. Taraflarý, ancak ünlü bankacý, Ýþ Bankasý'nýn eski Yönetim Kurulu Baþkaný Ahmed Dallý birarada tutabilirdi.

ORTAKLAR, ANLAÞAMIYOR
Ortaklar arasýndaki gerginlik, beraberinde rekabeti de getirmiþti. Bir grup, sermaye artýrýmýna gitmek istiyor, diðer grup ise buna engel oluyordu. 1962 yýlýnda vefât eden babam, Akbank hisselerini saðlýðýnda iken, evlâtlarý arasýnda taksim etmiþti. Babamdan bize intikal eden bu hisseler nedeni ile benimle birlikte kardeþim Kemal ve eniþtemiz Tâlip Aksoy da, hissedarlar arasýnda bulunuyordu.

Ýþte böylesine gergin ortamda, bir yandan Sabancýlar, bir yandan da kardeþim rahmetli Kemal ile merhum Ahmet Sapmaz, piyasadan Akbank'ýn hisse senetlerini toplamaya baþladýlar. Bu iki grup, bankayý ele geçirmek için kýyasýya çarpýþýyordu. Ama bu rekabetten, sadece müessese yýpranýyordu.

Akbank'taki iktidar mücadelesi sýrasýnda doðal olarak, kardeþim Kemal ve Ahmet Sapmaz'la ayný grupta yer aldým. Ancak, piyasadan iddialý þekilde hisse toplamayý hiç düþünmedim. Böyle bir teþebbüse girmem halinde, bankadan kredi çekmem gerekecekti. Çünkü, elimde yeterli miktarda nakit para yoktu. Bu durum da, belki beni ilerde borç krizine düþürebilirdi. Akbank'ýn, gelecekte muvaffak olup olamayacaðýný da kestiremiyordum. Fakat, buna raðmen o günün þartlarýnda ucuz bulduðum bazý hisseleri satýn almýþtým.

Hacý Ömer Aða'nýn oðlu Erol Sabancý ise, fiyatýna bakmadan, Akbank hissesi toplamaya baþladý. Türkiye'nin her tarafýna adamlarýný sevkedip, büyük-küçük ne varsa, bütün hisselerin satýn alýnmasý tâlimatýný verdi.

Benim asýl amacým, bankanýn büyümesi ve kalkýnmasý idi. Ýhtilâfýn sürmesini istemiyordum. Onun için, merhum Ahmed Dallý'nýn profesyonel bir yönetici olarak iþin baþýna geçmesini arzu ediyordum. Ortaklardan bir kýsmý, merhum Dallý'nýn, Sabancýlar'a yakýn bir kiþi olduðunu söylüyordu. Ama ben, Ahmed Bey'in hiçbir tarafý tutmayacak dürüstlükte olduðunu biliyordum.

Dallý ile ilgili teklifimi, ortaklarýmýza açtým. Ayrýca, o tarihte Yönetim Kurulu Baþkanlýðý'ný yapan Ýbrahim Tekin'in de iznine baþvurdum. Tekin, görevini Ahmed Dallý'ya seve seve verebileceðini bana ifade etmiþti. Ancak, kardeþim Kemal ile, hissedarlardan Ahmet Sapmaz bu konuda beni uyararak þunlarý söylemiþlerdi:

-"Aman Kadir Bey, dikkatli ol. Ýbrahim Tekin'e bu teklifi yaparsan, aksi tesir yaratabilir. Yönetim Kurulu Baþkanlýðý'ndan uzaklaþtýrýlmasý durumunda, Sabancýlar'la birlikte hareket edebilir."

Ýbrahim Tekin, bu konularý kendisiyle görüþürken bana karþý çok dürüst bir görüntü sergiliyor, Ahmed Dallý'nýn getirilmesinden büyük memnuniyet duyacaðýný ifade ediyordu. Bundan dolayý, herhangi bir sürprizle karþýlaþmayacaðýmýzý düþünüyordum.

1962 yýlýnýn sanýrým Haziran ayýnda, Akbank'ýn Genel Kurul Toplantýsý'ný yaptýk. Toplantý açýlýrken Sakýp Sabancý, ellerindeki hissenin %0'yi geçtiðini söyledi. Bizler, beklenmedik bir sürprizle karþýlaþmýþtýk. Çünkü, o güne kadar Sabancýlar'ýn elindeki hisselerin henüz %0'ye ulaþmadýðýný zannediyorduk.

Sakýp Bey'in bu sürpriz açýklamasýndan sonra, iþin aslýný öðrendik. Yönetim Kurulu Baþkaný Ýbrahim Tekin'in, hisselerini, bir gün önce Sabancýlar'a sattýðý ortaya çýktý. Kendisi de zaten o günkü toplantýya gelmedi. Tekin'in, Yönetim Kurulu Baþkanlýðý'ndan ayrýlmasý için baþlattýðýmýz hareket, kendisinde rahatsýzlýk yaratmýþ. Hemen, bu kýzgýnlýkla gidip, hisselerini Sabancýlar'a satmýþ.

Sabancý Ailesi, Akbank'a 1962 yýlýnýn ortalarýnda hâkim oldu. Yeni patronlar, banka yönetimindeki mevcut görevlilere dokunmadý. Sadece Erol Sabancý, Yönetim Kurulu Üyesi oldu. Bana da rahmetli babamdan %.'luk bir hisse intikâl etmiþti.

AKBANK YARIÞINI KAYBETTÝK
Kardeþim Kemal Has ve Ahmet Sapmaz'la birlikte yürüttüðümüz, Akbank yarýþýný kaybetmiþtik. Merhum kardeþim Kemal de, daha sonra elindeki hisseleri Sabancý Ailesi'ne sattý. Bu arada, merhum Ahmet Sapmaz ise, bu bankanýn hisselerini, borçlarýna karþýlýk yine Sabancýlar'a devretti.

Ortaklar arasýndaki ihtilâfý sona erdirmek amacýyla Yönetim Kurulu Baþkanlýðý'na teklif ettiðim merhum Ahmed Dallý, Genel Kurul'da bu göreve seçildi.

Ahmed Dallý döneminde, Akbank büyük bir kalkýnma hamlesine giriþti. Yurt çapýnda þubeleri yaygýnlaþtý. Ahmed Dallý ile çok iyi bir dostluk iliþkim vardý. Yönetim Kurulu Toplantýlarý'na beni almadan gitmezdi. Merhum Dallý, 1969 seçimlerinde, Adalet Partisi'nden önce milletvekili seçildi, ardýndan da Ticaret Bakanlýðý'na atandý.

ÜNLÜLER BANKA YÖNETÝMÝNDE
Dallý, bankadan ayrýldýktan sonra, Akbank Yönetim Kurulu Baþkanlýðý'na Ýþ Bankasý'nýn eski yöneticilerinden Bülent Yazýcý getirildi. Bu arada, Demokrat Parti iktidarýnýn baþbakan yardýmcýlarýndan merhum Meden” Berk de Genel Müdürlük görevini üstlendi.

12 Mart 1971 Muhtýrasý döneminde Ticaret Bakanlýðý, daha sonra da Baþbakanlýk yapmýþ olan Merkez Bankasý eski Baþkaný merhum Naim Talž ise, 70'li ve 80'li yýllarda, uzun süre Yönetim Kurulu Baþkaný olarak görev yapacaktý.

Akbank, yýllardan beri Erol Sabancý'nýn dirayetli yönetimi altýnda finans sektörüne hizmet veriyor. Bu arada, benim ortaklýðým da sürüyor. Erol Sabancý, Türkiye'nin, dünyaya açýlan bu bankasýný her geçen gün daha baþarýlý, daha yararlý ve daha modern hale getirmek için çaba harcýyor.

Sabancý Ailesi'nin bugün elde ettikleri büyük baþarýnýn sýrrý, baba Hacý Ömer Sabancý'nýn vefâtýndan sonra, kardeþler arasýnda saðlanan birlik, beraberlik, dayanýþma ve güven duygusunda saklýdýr. Tabii bu birliðin saðlanmasýný temin eden de, büyük aðabey Sakýp Sabancý'dýr. Kendisi, çok iyi bir orkestra þefidir.

Hatay bizim olmasa hiç para saçar mýyým
14 Mayýs 1950 tarihinde, Türkiye tam demokrasiye geçmiþ, Demokrat Parti de, ezici bir çoðunlukla iktidar olmuþtu. Yeni iktidarla birlikte, ülke þantiyeye döndü. Bu arada, sanayileþme hamlesi baþlatýldý. Babam Nuri Has, Adana'daki yatýrýmlardan sonra, yeni teþebbüsler peþine düþtü. Tabii, Mill” Mensucat Fabrikasý'ndaki baþarýsý, onun için çok iyi bir imtihan olmuþtu. Tüccar kimliðinin yaný sýra, iyi bir sanayici olarak da kendini kabul ettirmiþti.

Babam, yeni yatýrýmlarý için çevre ve piyasa etüdüne giriþmiþti. O yýllarda, Antakya yöresinde iþçi ücretleri çok düþüktü. Ayrýca, o bölgede yetiþtirilen pamuk elyafý ise, Adana pamuðundan daha kaliteli idi. Babam, bu avantajlarý göz önüne alarak, Antakya'da Akiþ Ýplik Fabrikasý'ný kurmaya karar verdi.

Türkiye'nin 3. Cumhurbaþkaný merhum Celâl Bayar, bir yurt seyahati sýrasýnda Hatay'ý ziyaret ediyor, bu arada, þehir merkezi Antakya'daki Akiþ Ýplik Fabrikasý'ný da geziyordu. Bayar, babama, bu fabrikayý niçin kurduðunu sorarken, þu anlamlý sözleri de söylüyordu:

-"Bak Nuri Bey, Suriyeliler devamlý þekilde Hatay'ý istiyor. Sen ise, gelip burada fabrika kuruyor, büyük yatýrým yapýyorsun. Bunun sebebini bana anlatýr mýsýn?"

Rahmetli babam, Cumhurbaþkanýmýz Bayar'a þu cevabý vermiþti:

-"Muhterem Reisicumhurum, bu topraklar bizim olmasa, gelip para saçar mýyým? Artýk, bu topraklarýn bize ait olduðunu, yaptýðým yatýrýmla Suriyeliler'e göstermek istiyorum. Burada yaþayan vatandaþlarýmýz da, benim yatýrýmýmdan sonra, iyice inandýlar ki; artýk burasý Türk topraðý. Burada, Türkler'in fabrikalarý dahi var."

YARIN
* Kadir Has, görücü usžlü ile evlenmeye kalkýþýnca, baþýndan neler geçti

* 14 yaþýndaki Rezan Germirli gelin olurken, niçin hâkim huzuruna çýkarýldý

* Dünyanýn ünlü meþrubatý "Coca Cola"yý, Türkiye'ye kimler getirdi