68 yıllık bilmece

1934'de Milli Savunma Bakanlığı'nın çıkardığı, dönemin bütçesinin 5'te biri olan 49.5 milyon liralık harcama öngören gizli kanunun sırrını TBMM Başkanı İzgi çözecek

Türkiye'nin 1934 yılından beri "gizli" kalan kanununun adı ortaya çıktı, içeriğinin açıklanması da gündeme geldi. Külliyatlara "neşredilmemiş gizli kanun" olarak geçen 2425 sayılı kanunun "Milli Müdafaa Vekaletince 49 milyon 500 bin liralık Taahhüdat İcrası Hakkında Kanun" olduğu öğrenildi. TBMM Başkanı Ömer İzgi'nin masasında bulunan gizli kanunun açıklanması için hukukçulardan ve ilgili kuruluşlardan görüş isteyeceği bildirildi.

1934 yılında kabul edilerek yürürlüğe giren ancak bugüne kadar adı da içeriği de açıklanmayan "gizli" kanunun 1937 yılında çıkarıldığı sanılıyordu. Ancak "Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı"na göre 2424 sayılı yasa 12 Mayıs 1934'de çıkarıldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı. 2426 sayılı yasa ise 13 Mayıs 1934'de çıkarıldı ve o da Resmi Gazete'de yayımlandı. Ancak külliyatta bu iki kanun arasında yer alan 2425 sayılı kanun için "Bu kanun neşredilmemiştir (yayımlanmamıştır)" notu yer alıyor. Külliyatta kanunun adı da gizleniyor. Külliyatın kanunların alfabetik sıraya göre dizilişinde de G harfinde "Gizli" ibareli bir kanun bulunuyor ve bu kanunun numarası da 2425 olarak veriliyor. Buna karşılık TBMM Kanunlar Külliyatı'nda kanunun adı belirtiliyor. Ancak TBMM tutanaklarında "Milli Müdafaa Vekaletince 49 milyon 500 bin liralık Taahhüdat İcrası Hakkında Kanun" hakkında herhangi bir bilgi ve ayrıntı yer almıyor.

TBMM Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü, hukukçulardan gelen "gizli kanun açıklansın" talepleri üzerine, konuyla ilgili hazırladığı bir dosyayı Meclis Başkanı Ömer İzgi'ye sundu. 68 yıl gizli kalan kanunu açıklama eğiliminde olan İzgi'nin, uzman hukukçulara konuyu danıştıktan sonra ilgili kurumların görüşlerini alarak bir karar vereceği öğrenildi.

SIR NİHAYET ÇÖZÜLECEK
Gizli kanun daha önce SP Kahramanmaraş Milletvekili Mustafa Kamalak tarafından gündeme getirilmişti. Kamalak kanunun açıklanmasını istemiş, ancak olumlu ya da olumsuz bir yanıt verilmemişti. Kamalak dün SABAH'ın sorusunu şöyle yanıtladı:

"2425 sayılı kanun Resmi Gazete'de yayınlanmamış. 1934 yılında çıkarılan bu kanun, Resmi Gazete'de yayınlanmadığı için, yürürlüğe girmemesi gerekiyor. Ancak kazancı kanunlar külliyatında, bu kanun yürürlükte gözüküyor ve (gizli olduğu için Resmi Gazete'de yayınlanmamıştır) deniliyor. Bu kanunun açıklanması, Türkiye Devleti için önemlidir. Ben 1998 yılında bir yazılı soru önergesi vererek, kanunun metninin açıklanmasını ve bir kopyasının gönderilmesini istedim. Aradan geçen 4 yıla rağmen, herhangi bir cevap alamadım."

Kararı Başbakan İnönü verdi
Türkiye Cumhuriyeti'nin bilinen tek gizli kanunu, 4 Mayıs 1931 ile 1 Mart 1935 yılları arasında görev yapan Altıncı İnönü Hükümeti döneminde çıkarıldı. Başbakan İsmet İnönü, Milli Müdafaa Vekili ise Zekai Apaydın idi. 1924 Anayasası'nda da Cumhurbaşkanı'nın kanunları ilan etmesi öngörüldüğü halde Meclis Başkanı Kazım Özalp ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün de onayıyla kanunun yayınlanmamasına karar verildi.

Bütçenin 5'te biri silaha mı gitti?
Kanun'un isminden yola çıkılarak yapılan yorumlara göre, Milli Müdafaa Vekaleti'nin (Milli Savunma Bakanlığı) bir kişi ya da kuruluşa 49 milyon 500 bin lira ödeme yapmayı taahhüt ettiği ve kanunun bunun için çıkarıldığı sanılıyor. Kanunda nasıl bir düzenleme öngörüldüğü metninin gün yüzüne çıkarılmasıyla ortaya çıkacak. Ancak yetkililer İkinci Dünya Savaşı öncesine rastlayan kritik dönemde Türk ordusunun güçlendirilmesi, silah ve mühimmat eksiğinin giderilmesi amacıyla böyle bir yasa çıkarılmasına gerek duyulduğu ve başka ülkelerin haberdar olmaması için de gizli tutma yoluna gidildiği yorumunda bulundular. 1934 yılında Türkiye'nin toplam bütçesinin 228 milyon lira olduğu dikkate alındığında kanunda öngörülen harcamanın büyüklüğü dikkat çekiyor.

Fatih ATİK-Kemal GÖKTAŞ