Bir ilacın sıfırdan keşfedilip pazara sunulmasına kadar geçen sürede harcanan paranın yaklaşık 700 milyon dolar olduğunu biliyor muydunuz? Hal böyleyken büyüklüğü 4 milyar doları ancak bulan Türk ilaç endüstrisinin gün gelip de ilaç geliştirebileceğini söyleyebilir miyiz? Bu soruyu ilaç endüstrisinin en yetkili ismine sordum ve "hayır" cevabını aldım.

Tespiti Türkiye'nin en büyük ilaç üreticilerinden biri olan Eczacıbaşı Grubu'nun Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı yaptı. Türkiye'deki ilaç üreticilerin geleceğinde, jenerik yani patent süresi dolmuş ilaçların üreticisi olmak var. Eczacıbaşı'ndan öğrendiğime göre, dünyada ilaç üreticileri arasında bir ayrım ortaya çıktı. Araştırmacı kuruluşlar ve jenerik ilaç üreticileri yani patent süresi dolmuş olan ilaçların üreticileri. Pfizer, Novartis ya da Glaxo gibi araştırmacı firmalar bir ilaç için yüz milyonlarca dolar harcıyor. Araştırma geliştirmeye 2-3 milyar dolar rahatlıkla ayırabilen bu gibi şirketler birleşmelerle ya da satın almalarla giderek de büyüyor.

Peki Türkiye'deki firmaların araştırmacı olabilmeleri hiç mi mümkün değil? Eczacıbaşı soruyu çok net cevaplıyor: Hayır. Çünkü Türkiye'deki ilaç pazarının toplam büyüklüğü toplasan 4 milyar doları geçmiyor. Bir üreticinin pazarın en büyüğü dahi olsa bir ilaç geliştirmeye 500 milyon dolar ayırması hiçbir zaman mümkün olamaz. Eczacıbaşı İlaç'ın cirosunun yaklaşık 400 milyon dolar olduğunu söylersem konu daha da iyi anlaşılabilir.

Eczacıbaşı Tıp Ödülleri'nin sahiplerini bulduğu dün sohbet etme fırsatı yakaladığım Bülent Eczacıbaşı, Avrupa Birliği'nin kapısındaki Türkiye'nin ilaç sanayi konusundaki sorunlarının nedense fiyat tartışmasından öteye gidememesinden yakınıyor.

Oysa sektörü baştan sona değiştirecek yenilikler 2002 yılına damgasını vuracak. Mesela bugüne kadar patent tanımayan yani satacak ya da koruyacak teknolojisi olmadığı için patentli de olsa başka firmaların ilaçlarını taklit eden Türk şirketleri artık bunu yapamayacak. Çünkü patenti tanımak zorunda. Eskiden rekabet yoktu. Türk şirketlerinin kopye ederek ürettiği ilaçların üreticileri Türkiye'de yer almıyordu. Oysa şimdi hepsi Türkiye'de. Rekabette öne geçmenin yolu da yenilik ya da araştırma yapmaktan geçiyor.

Hal böyle olunca, Bülent Eczacıbaşı, Türk şirketlerinin ya jenerik ilaç üreticisi olacaklarını ya da dev ilaç şirketlerinden lisans alarak ilaç üreteceklerini anlatıyor.

Sanayinin imajına zarar
İlaç pazarı 2001 yılında yüzde 7 daralmış. Ne zaman zam yapsalar toplumun tepkisiyle karşılaşan ve her yılı Sağlık Bakanlığı'yla yaptıkları tartışmalarla geçiren ilaç endüstrisi sorunlarını Ankara'ya anlatabiliyor mu? Bülent Eczacıbaşı, anlatamadıklarına inanıyor. Enflasyon yükselir, devalüasyon olurken maliyetlerin de arttığı için fiyatlara zam yaptıkları gerçeğini anlatamadıklarını düşünüyor. Bu durumun ilaç sanayinin imajına zarar verdiğini, hep fiyatla uğraşan bir sektör konumuna geldiklerini söylüyor.

Devletin vermediğini ilaç üreticisi veriyor
Türkiye'de tam 40 yıldır bilimsel araştırmaları destekleyen ve bilim insanlarına ödül veren Eczacıbaşı Grubu'nun bugüne kadar 165 projeyi desteklediğini ve 60'a yakın bilim insanına ödüllendirdiğini öğreniyorum. Üniversitelerin araştırma fonlarının kaldırıldığı bir dönemde böylesi desteklerin bilim insanlarını ne kadar mutlu ettiğini anlatmaya gerek yok. Bu yıl Tıp Bilim Ödülü Prof. Dr. İskender Sayek'e, Tıp Onur Ödülü de çalışmalarını ABD'de sürdüren Prof. Dr.Münci Kalayoğlu'na verildi. Bu yıl proje destek ödüllerine 25 proje katılmış. İşin güzel yanı Harran ve Çukurova Üniversiteler'i de dahil pek çok üniversite projeleriyle başvurmuş. Bu yıl 5 proje Eczacıbaşı'nın fonuyla destekleniyor. Dileriz yerli ve yabancı tüm ilaç şirketleri bu gibi araştırmaları daha çok fon ayırır.