İsrail'in Ankara Büyükelçisi Gabby Levy Bergama'da çocukluğuna döndü

Doğduğu ülkeye yıllar sonra İsrail'in Ankara Büyükelçisi olarak dönen Gabby Levy, dünyaya gözlerini açtığı Bergama'da geçmişiyle buluştu. Türkiye'de göreve başladığı günden bu yana Bergamalı olmasıyla övünen ve az da olsa Türkçe bilen büyükelçi, Türkiye'den neden göç ettiklerinin sırrını ilk defa bize anlattı. Levy, akrabalarının Türkiye'de kalırken İsrail'e, Türkiye'deki siyasi gerginlik nedeniyle gittiklerini söylüyor. Büyükelçi, o dönem olanları şöyle anlatıyor: "Babam Yahudiler Türkiye'de baskı gördüğü için değil, idealleri için ayrıldı. O dönemde Demokrat Parti kurulmuştu ve babam da DP'de, siyasette aktif hale gelmişti. Türkiye'nin çok partili siyasi hayata geçtiği dönemde, Yahudilerin siyasete girmesi çok da alışıldık bir durum değildi. Siyasi zemin hareketliydi. O yüzden 1949'da buradan ayrıldık." Levy ailesi, İsrail'in kurulmasından önce Türkiye'den ayrılan ilk Yahudiler arasındaymış. Birkaç gün İzmir'de kalmışlar, sonra Alsancak'tan bir gemi ile ülkeden ayrılmışlar. Büyükelçinin babasının tüm ailesi Türkiye'de ama annesinin ailesi İsrail'de yaşıyor. Dört yaşındayken terk ettiği Bergama'dan Levy'nin anımsadığı tek şey, annesi Kadın'ın "Yaramazlık yaparsan seni çaya atarım," dediği ve bugün oldukça daralmış olan dere. "Çayla ilgili çok kötü rüyalarım oldu. Dramatikti..." diyen Levy, İsrail'e göç ettikten sonra da büyük zorluklarla mücadele ettiklerini anlatıyor: "Yahudiler, Türkiye'den ilk olarak 1948-49'larda gitti, sonra 1960'larda ve 1970'lerde. Buradan baskı gördükleri için değil, idealleri için gittiler. Ama ilk gidenler şanssızdı, çünkü hiçbir şeyleri yoktu. O günler çok zordu. İzmirli olan annem sık sık babama kızar ve ağlardı, 'Niye bizi buraya getirdin? Bergama'ya geri dönelim,' diyerek..." Türkiye'den göç ettikten sonra, 20 yıl önce babası ile birlikte Bergama'ya gelen Levy, bu ziyaretinde ise hem babasının hem de geçmişinin izini sürdü. Bergama'daki tek Yahudi olan Mustafa Şola ile yeniden kucaklaşan Levy, çocukluk yıllarında kendisini büyüten Fatma adlı bakıcısının kızı ve torunuyla da tanıştı. Bergama'nın Yahudi Mustafası ise yıllar sonra yeniden İbranice konuşmanın mutluluğunu yaşıyordu. İlçe halkı da Levy'e bir sürpriz yaparak, aile kütüğünü hediye etti. İsrail'e göç ettikten sonra doğum tarihi 28 Aralık 1944 olarak yazdırılan Levy, aslında 21 Haziran 1944'te doğduğunu öğrendi. Kütük, bugün dedesinin adını ve soyadını taşıyan Levy'nin ailesinin geçmişte 'Esmersoy' soyadını aldığını da ortaya çıkardı. Levy'i Bergama'da karşılayanlar arasında, terzi teyzesi Solika ile kasap Rofel'in torunları olan kuzenleri de vardı. Yahudi Mustafa tek olsa da, ilçede Yahudilerin akrabalarından kalanlar var. Bir zamanlar kilise, havra ve camilerin yükseldiği Bergama'da, bugün havra, restorasyon için Levy'nin atacağı adımları bekliyor. Levy, havra ile eski Yahudi Birliği binasının restorasyonu için elinden gelen maddi desteği vereceğini belirtirken kuzeni Sadi "Bu benim hayalim," diyor. Eskinin Yahudi mahallesi çok değişim geçirmiş. Adı art arda değişmiş, önce Hoca Sinan, sonra Emir Sultan olmuş. Son olarak da Turabey'de karar kılınmış. Eski Yahudi Mahallesi'nin muhtarı Salih Boydan, hâlâ birçok Yahudi'nin askerlik yoklamalarının kendisine geldiğini söylüyor. Yahudilerin yaşadığı evler bugün terk edilmiş olsa da tapuların hâlâ onlarda olduğunu belirtiyor. Büyükelçi, doğduğu topraklarda yeniden Bergama'nın meşhur patlıcan yemeği çığırtmayı yemekten, Traion Tapınağı'ndan şehre bakmaktan mutluydu ve bir günlük bu turun sonunda duygularını şöyle anlattı: "20 yıl önce geldiğimde kalbimde böylesine bir ağırlık hissetmemiştim, şimdi burası kalbime oturuyor. Belki de yaşlandım ve bir daha buraya gelecek şansım olmayacak..." Levy 1989'da, Türkiye'ye babasıyla, vatandaşlıktan çıkmak için gelmiş. İstanbul'a başkonsolos olarak atandığında, Türkiye'de doğan herkes gibi bir Türk vatandaşı olduğunu öğrenmiş. Ancak Türkiye o dönemde, çifte vatandaşlığı olan diplomatları kabul etmediği için, görevine başlayamamış. "10 yıl önce bu kural değişti ama ben Türkiye'ye diplomat olarak gelmek için vatandaşlığımı bırakmak zorunda kaldım," diyerek üzüntüsünü ifade eden Levy, gurur duyduğu ve "Hayalimdi," dediği Ankara Büyükelçiliği görevinin ardından emekliye ayrılacağını söylüyor.