  |
|
Padişahlar Hacca saçlarını yollardı
Osmanlı tarihinin tartışılan konularının başında "Padişahlar niçin hacca gitmedi" gelir... Padişahlar çeşitli sebeplerle hacca gitmedi ancak saçlarını kutsal topraklara gönderip oraya gömdürmüştür.
 Osmanlı hanedanından hacca giden tek şahsiyet Fatih Sultan Mehmed'in küçük oğlu Cem Sultan'dır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, ne ondan önce, ne de sonra Osmanlı hanedanının erkek üyelerinden hiç kimse hacca gitmedi. İmparatorluğun sona ermesinden sonra son Osmanlı padişahı Vahdeddin, hacca gitti. Ancak eşkıya saldırısı sebebiyle haccını tamamlayamadan, umre yapıp dönmek zorunda kaldı.
HACCA GİDEN TEK OSMANLI
Fatih Sultan Mehmed 1481'de öldüğünde büyük oğlu Şehzade Bayezid, Amasya'dan İstanbul'a gelerek Osmanlı tahtına çıktı. Konya Valisi olan Cem Sultan, babasının ölümünü geç öğrendiğinden hükümdarlık yarışında geç kalmıştı. Durumu kabullenmeyerek İkinci Bayezid ile taht mücadelesine girdi, ancak 20 Haziran 1481'de Yenişehir Ovası'nda meydana gelen savaşı kaybetti. Canını zor kurtaran Cem Sultan, valilik merkezi Konya'ya dönüp, üç gün dinlendikten sonra halkın gözyaşları arasında şehirden ayrıldı. Cem Sultan, kendisini takip eden İkinci Bayezid'in askerlerinden kurtulup, Mısır'da hüküm süren Memlük Devleti'ne sığındı.
Fatih'in oğlu Mısır'da törenlerle karşılandı. Mülteci Osmanlı şehzadesine Mısır'da büyük hürmet gösterilip, şerefine ziyafet ve eğlenceler tertip olundu. Cem Sultan, bir süre sonra Memlük Sultanı Kayıtbay'dan hacca gitmek için müsaade istedi. Kayıtbay, şehzadeye hac için müsaade edince, Cem Sultan yanına annesini ve eşini alarak hacca giden kafileye katıldı. Cem Sultan hacca gittiği için o yılın hac kafilesi daha ihtişamlı olarak hazırlandı. Mekke ve Medine'yi ziyaret eden Şehzade Cem, haccını tamamlayarak 1482 Mart'ının başlarında Kahire'ye geri döndü.
DİĞERLERİ DE HACCA GİTMEDİ
Osmanlı padişahlarının niçin hacca gitmediği yıllardan beri tartışılır. Ancak tarihi bir hadise gözden kaçıyor. Osmanlılar'dan önceki Türk devletlerinin, yani Gazneli, Karahanlı, Büyük Selçuklu, Türkiye Selçukluları gibi devletleri yöneten hanedanların erkek üyeleri de hacca gitmemişlerdir. Osmanlılar'dan önce hükümdar ailelerinin hacca gitmesi gibi bir gelenek yoktu. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu ile çağdaş Babür, Safevi ve İran Avşar devletlerinin hükümdar ailelerinin erkek üyelerini de hacda göremiyoruz. Osmanlılar'dan önceki Türk devletleri ile Babür Devleti'ni yöneten hanedanların kadın mensuplarından hacca gidenler olmuştu. Bu durum Osmanlılarda da vardır. Osmanlı hanedanına mensup kadınların bir kısmının hacca gittikleri bilinmektedir. Osmanlı ve diğer devletlerin hanedanlarını, hacda bu kadın üyeler temsil ederdi.
19. yüzyıla kadar hacca gidip, gelmek, yaklaşık dokuz ay sürüyordu.Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim sistemi, bu kadar uzun bir süre merkezden bir hükümdarın ayrı kalmasına müsaade etmemekteydi. 19. yüzyıldan önce böyle bir yolculuğa çıkan bir padişahın döndüğünde tahtını kaybetmiş olması ihtimali oldukça yüksekti. Ayrıca İran ve Habsburglar gibi iki büyük düşmandan dolayı, padişahların imparatorluğun siyasi merkezinden uzaklaşmaması da gerekiyordu. Ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında ulaşım imkanlarının artmasıyla hac yolculuğu süresinin kısalmasına ve Osmanlı hükümdarlığının bir sisteme bağlanmış olmasına rağmen padişahların bu dönemde niçin hacca gitmediği hususu hala bir soru işareti olarak durmaktadır.
19. yüzyılın ikinci yarısında Sultan Abdülaziz, Avrupa başkentlerine gitmiş, Sultan Reşad da Kosova bölgesine uzun süreli bir geziye çıkmıştı. Ancak bu dönemde padişahların hacca gitmek gibi bir niyetlerinin olduğu yönünde bir bilgi yoktur.
PADİŞAH YERİNE VEKİLİ
Osmanlı padişahları hacca gitmek yerine, kendi yerlerine birden fazla vekil gönderdiler. Hanedan mensubu şehzadelerin de denetimden uzak kalacakları ve siyasi bir etkinlik fırsatı bulabilecekleri endişesiyle hacca gitmelerine izin verilmemişti. Osmanlı hanedanının kadın üyeleri, Osmanlı ailesinin siyasi olarak en az mesele çıkarabilecek temsilcileri olduğundan onların gidişleri bir mesele olmamıştı. Birçok hanedan mensubu kadın hacca gitmişti. Örneğin 1573'te hacda Osmanlı hanedanını İkinci Selim'in kızı Şah Sultan temsil etmekteydi.
Padişahlar hacca gitmezlerdi ancak kesilmiş saçları götürülürdü. Berberbaşı tarafından padişahın saçları kesilir, gümüş bir leğende yıkandıktan sonra, buhurla tütsülenip, bir çekmeceye konularak, surreyi götüren kervana verilirdi. Mühürlenmiş çekmece Medine'ye götürülerek, Hazreti Peygamber'in mezarının civarında bir yere gömülürdü.
|
