1 - REJİMİ KİM BELİRLER? Önce şu ayırımı yapalım. Kur rejimi ile kur politikası ayrı kavramlardır. Kur rejimini hükümetler belirler, belirlenen rejim çerçevesinde kur politikasını ise merkez bankaları uygular. Kur rejimi ve kur politikası ayırımı Türk hukukunda da yerini bulmuştur. Dolayısıyla, Nisan 2001'den önce kur rejimini hükümet tek başına belirleme yetkisine sahipken, bu tarihten sonra Merkez Bankası ile birlikte bu yetkiyi kullanması öngörülmüştür. Bu yasal çerçeveden anlaşılacağı gibi, Merkez Bankası'nın tek başına kur rejimini belirlemek veya belirlenmiş kur rejiminde değişiklik yapmak yetkisi yoktur. AKP hükümetinin IMF'ye verdiği niyet mektuplarında kur rejimi ve uygulama esasları açıkça belirlenmiştir. Bunlar kamuoyuna da açıklanmıştır. Böyle bir yasal çerçeve mevcut iken, gerek hükümetin ve bazı bakanların gerekse ihracatçıların kurun düzeyini beğenmeyip Merkez Bankası'na yüklenmelerini anlamak zorlaşmaktadır. Burada yetki hükümetindir. Kur rejimini beğenmiyorsa, sorunları olduğuna inanıyorsa kararını verir. Rejimi değiştirir. Yerine yenisini koyar. Hükümet tarafından değiştirilen kur rejiminin uygulamasını Merkez Bankası yerine getirir. Getirmez ise o zaman eleştirilir. Tekrar vurgulamak isterim ki, kurun seviyesi, reel değerindeki değişimleri ve etkileri çok önemlidir. Bunların sorun yaratmadan çözümü hayatidir.
2 - Kötünün iyisini seçip, gereğini yapalım "İyi bir kur rejiminde aranan şartları" sıraladığımızda şu genellemeyi yapıyoruz. Kur rejimi iç makroekonomik politikalara yardımcı olmalı. Ekonomiyi disipline edecek bir niteliğe sahip bulunmalı. Enflasyonla mücadeleye, düşük reel faiz düzeyinin oluşmasına ve dış ödemelere olumlu katkı sağlamalı. Aktif para politikası uygulamasına izin verici bir nitelikte işlev görmeli. Finansal krizleri önleme ve orta döneme yayılan bir belirginlik sağlama özellikleri bulunmalı. Gelişen bir çok ülke için ne yazık ki bu şartları sağlayan bir kur rejimi halen yok: 1- Para kurulu, parasını bir ülke parasına bağlayan ya da bant kullanan kur rejimleri 4 hayır ve 3 evete sahip. Bunlar esnek ve fakat kısıtlı hareketlere sahipler. 2- Tam dalgalı kur rejimi ise, 3 hayır, 2 evet ve 2 de evet/hayıra sahip. Makroekonomik politikalarda disiplin olmadığı taktirde sorun çıkartıyor. Olumsuz gelişmeler kura hemen yansıyor. Bu nedenle de çok dikkatli ve disiplinli politika uygulamaları gerekli. Faiz kontrolu otoritelerin yetkisinde ama kamu borcunuz fazla ise reel faizler ne yazık ki hep yüksekte kalıyor. 3- Goldstein'in "Yönlendirilen Dalgalı Artı Kur" rejimi yukarıdaki iki kur rejiminden daha iyi bir derecelemeye sahip. Belirginlik sağlama ve reel faizleri düşük seviyelere indirmede, sabit kur rejimi daha güçlü. Bunun dışında diğer kıstaslarda, yönlendirilen kur artı oldukça iyi. Sorun bu kur rejimi için altyapıyı oluşturmakta düğümleniyor. 4- Avrupa Para Sistemi gibi bir para bölgesine girip, onun bir üyesi olduğunuzda ise 7 kıstasta da diğerlerine üstünlük sağlıyorsunuz. Ancak bu rejimin sorunu para bölgelerinin içine girmedeki güçlükler ve sizin dışınızdaki olumsuzluklar. Buyurun bu kötülerin içinden en iyisini seçip, onun gereklerini yerine getirin.
3 - DÜNYADAKİ KUR ÖRNEKLERİ IMF'ye üye 187 ülkenin kur rejimlerini incelediğinizde ilginç tablolarla karşılaşıyorsunuz. Uluslararası finansal mimari her ülkeye uygun bir döviz kuru rejimi bulamayınca, basit gibi görünen ve fakat oldukça karmaşık kur rejimleri içinde yaşıyor. 'Parasal Birlik' şeklinde oluşumların başında Avrupa Para Birliği geliyor. Böyle 32 ülke var. Bazı ülkeler kendi paralarını basmaktan vazgeçmiş. Bunun en son örneği Ekvator. 'Para Kurulu' şeklindeki döviz kuru rejimini ise 7 ülke uyguluyor. En eskisi Hong Kong. Bant kullanan ve enflasyon gibi bazı göstergelere göre paralarını ayarlayan ülkeler de var. Kur rejimleri sabit değil. Döviz kuru değişimlerinde bir yöntem bulmuşlar ona "peg" diyorlar. Bunların sayısı 55. Bunların dışında kalan 84 ülke dalgalı kur rejimi yanlısı. Bunlar da iki çeşit. Çek Cumhuriyeti, Peru, Arjantin, Endonezya ve Mısır bunlardan bazıları. Bu ülkeler tam dalgalanmadan korkuyor. Döviz kuru yönlendirmesini ise bazıları parasal hedeflere göre, bazıları ise enflasyon hedeflemesine göre yapıyorlar. Bizim gibi, tam dalgalanan döviz kuru rejiminden korkmayan 35 ülke var. Döviz kuru düzeyini piyasalar belirliyor. Fazla volatilitede merkez bankaları devreye giriyor.
