Somali tamamlansa 11 Eylül yaşanmazdı

Emekli Orgeneral Çevik Bir: Somali'de 19 ABD askeri öldürüldüğünde, ateşkes ilan edildi. Amerika da bu isteğe uydu. Eğer operasyon tamamlansaydı 11 Eylül saldırısı olmazdı Çünkü teröre destek verenler deşifre olabilirdi...

Uluslararası operasyonların komuta kontrolleri her zaman ABD'de oldu... Ancak bu durum ilk kez 1993 yılında değişti. Barışı sağlama ve koruma amacıyla 1993'te Somali'de bulunan BM Barış Gücü'nün komuta ve kontrolü BM'ye verildi. BM ise ilk kez ABD dışındaki bir ülkenin askerine, bu gücü yönetme görevini verdi. Görevi zamanın korgenerali Çevik Bir üstlendi.

AFGANİSTAN VE IRAK
BM Somali Operasyonu Komutanı Emekli Orgeneral Bir, Somali'de karşılaştığı ve yaşadığı sorunları gözden geçirerek, Afganistan ile Irak konusunda değerlendirmelerde bulundu. İşte Bir'in açıklamaları:

* Somali deneyim elde etme açısından çok önemli yer olmuştur. Benim çıkardığım en önemli sonuçlardan biri, uluslararası bir operasyona katılırken pazarlık yapılmalı. Bu askerin değil siyasilerin işi. Somali'ye gidilmeden önce şartlar açıklanmalıydı. Örneğin oraya suyu biz götüreceğiz, ilaçlarını biz temin edeceğiz, alt yapısının kurulmasında benim firmalarım da görev alacak denilmeliydi. Ama bunların hiçbiri yapılmadı. Bu olaydan çok önemli sonuçlar çıkarmalıyız. Hem Afganistan için hem de Irak için.

* Türkiye'nin yaşadığı ekonomik sıkıntıların temelinde belki de Körfez Savaşı yatıyor. Bu yüzden Türkiye muhtemel bir Irak operasyonu için dikkatli olmak zorunda. İlk önce böyle bir operasyon düzenlenmemesi için çalışmalı. Kaçınılmaz duruma gelirse de önlemler alınmalı.

* Afganistan şimdiki durumuyla Somali'ye benziyor. Çünkü orada da kabilelerin büyük etkisi var. Bu konumda da Türkiye'nin çok iyi hareket etmesi gerekiyor. Örneğin oradaki askerin güvenliğinin kesinlikle sağlanması gerekiyor. Bu ortamın sağlanması için her türlü önlem alınmalı ve koşullar sağlanmalı. Bunun dışında inisiyatif kullanma yetkisi almak gerekiyor. Bir de çok önemli bir konu var. Eğer biz oraya askerimizi yolladıysak, Afganistan'ın yeniden kalkınmasında Türkiye olarak görev almalıyız. Afganistan'ın müesseseleşmesinde etkin olmalıyız.

SOMALİ BİR İLK
* Somali'nin önemli bir yönü var. İlk defa uluslararası bir operasyonda barışı temin görevini BM üstlendi. Bundan önceki operasyonlarda komuta kontrol sorumluluğu ABD'ye aitti. Ancak birçok sorun yaşadık. 29 ülke operasyona katılıyordu ve kullanılan sistemlerin altyapıları birbirine uymuyordu. Sadece NATO'ya bağlı ülkelerde sorun yaşanmıyordu. BM helikopter kiralayıp yollamıştı ancak kurşun sesi duydu mu, olay yerinden uzaklaşıyordu.

* Somali'de 19 ABD askerinin öldürüldüğü olaydan sonra Somalili militanların başındaki Aideed tek taraflı ateşkes ilan etti. ABD'de bu isteğe uydu. Ancak benim bir görüşüm var. Eğer bu isteğe uyulmasaydı belki de 11 Eylül saldırısı olmazdı. Çünkü Aideed'i terörist ülkeler destekliyordu. Düşünsenize adamın elinde uzaktan kumandalı mayınlar, ElĞAbbas roketleri vardı. İşte operasyon bir hafta daha devam ettirilseydi belki terörizme destek veren ülkeler ortaya çıkacaktı. Terörizme destek kesilecekti. Belki de 11 Eylül saldırısı olmayacaktı.

Kara şahin düştü filmi beni etkiledi
4 Dalda Oscar adayı Kara Şahin Düştü (Black Hawk Down), Somali'nin başkenti Mogadişu'da Amerika askerlerinin, BM'lerle çatışan kabile lideri Aideed'e düzenlediği operasyonu anlatıyor. Ridley Scott'ın yönetmenliğini yaptığı film, aslında bir belgesel niteliği taşıyor. Film gösterime girdiğinde Warner Bross Türkiye Temsilciliği, Emekli Orgeneral Çevik Bir'e özel bir gösterim yaptı. Filmi çok gerçekçi bulduğunu ve etkilendiğini söyleyen Bir'in görüşleri şöyle:

* Filmi izlediğimde çok etkilendim. Her şey gerçeğe uygun yapılmış. Ben oradaki gücü komuta eden kişi olarak bir hata göremedim. Film Fas'ta çevrilmiş. Bazı tepeler gösteriliyordu, Mogadişu ise tepsi gibi dümdüzdür. Bunun dışında filmin sonunda Pakistanlılar'ın ABD askerlerine yardım ettiği gösteriliyor. Ancak yardım edenler arasında Malezyalılar da bulunuyor. Bunu atlamışlar. Bir de Aideed'in finansörünün yakalanma olayı var. Filmde finansör yardımcı olmuyor. Fakat gerçekte o kişi çok yardımcı olmuştu. Yakalandığının ilk günü çözülmüştür. Daha sonra ise Kişmaya'da kayalıklara götürülmüş ve burada Türk ve ABD askerlerinin gözlemi altında tutulmuştu. Bu iki nokta dışında film çok iyiydi.

* En çok etkilendiğim sahne helikopter düştükten sonra insanların helikoptere üşüşmeleri ve 2 ABD askerini katletmeleridir. Çünkü görev yaptığım dönemde karargâhımız Mogadişu'daydı ve insanların toplu halde bize saldırmaları ihtimali beni hep düşündürmüştür. Tedbirlerimi böyle bir saldırı ihtimali üzerine almışımdır. Çünkü yaptığımız araştırmalarda militanların o bölgede yetişen "kat" denilen bir otu çiğnediklerini öğrendik. Bu bir nevi uyuşturucu. Bu uyuşturucuyu aldıklarında gözleri hiçbir şeyi görmüyordu, canavar kesiliyorlardı. Dolayısıyla böyle bir saldırıyı rahatlıkla gerçekleştirebilirlerdi. İşte o helikopter sahnesini görünce bu düşünceler kafamdan bir anda geçti ve beni çok etkiledi.

Öge DEMİRKIRAN