Ev sahibine kiracıya şok

Konut ve işyeri vergi değerinin en az 20 kat artması, bu mülkleri kiraya verenleri perişan edecek. Verginin esas alındığı asgari kira bedeli, anormal artacak
Konut ve işyerlerinin, 2002'de beyan edilecek değerinin 10 ile 20 kat hatta bazı bölgelerde 30-40 kat artması, önlem alınmazsa, kiracıları ve evsahiplerini perişan edecek. Bu perişanlık, beyanı gereken asgari kira geliri ile gayrimenkulün Emlak Vergisi değeri arasında ilişki kuran bir yasadan kaynaklanıyor.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 73. maddesinde, kira geliri olanların beyan edecekleri yıllık kira tutarının, gayrimenkulün emlak vergisi değerinin yüzde 5'inden aşağı olamayacağı belirtiliyor.

KİRA ARTIŞI BASKISI
Yani, kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Emsal kira bedeli ise, emlak vergisi değerinin yüzde 5'idir. Yasanın 'emsal kira bedeli' ile ilgili hükmü halen yürürlükte ve yıllardır uygulanıyor. Maliye Bakanlığı tarafından bastırılan 'gayrimenkul sermaye iradı' ile ilgili 'kira gelirleri beyannamesi'nde de kiraya verilen gayrimenkulün 'vergi değeri' ayrı ayrı sorulur.

Örneğin, kiraya verdiği gayrimenkulün Emlak Vergisi değeri, 2002 yılı için ilan edilen metrekare birim değerlerine göre 200 milyar olan bir vatandaşın, 2002'de en az 10 milyar yıllık kira geliri beyan etmesi gerekiyor. Bunun altındaki beyan yasaya göre mümkün değil.

Ev sahibinin, kiracısına "Gelir Vergisi Kanunu'na göre, Emlak Vergisi değerinin yüzde 5'inden aşağı kira geliri kabul edilmiyormuş. Bu sene evimin Emlak Vergisi değeri şu kadar milyara çıktı. O nedenle bunun yüzde 5'i kadar kira göstermek zorundayım" diye kira artışı baskısı yapması da, kiracıyı zor durumda bırakacaktır.

Özetle ortada bir yasa hükmü vardır. Bu yasa yürürlükte olduğu sürece uygulanacaktır. Bir yazı ya da genelge ile bu yasa maddesinin uygulanması, belki fiilen durdurulabilir ama, hukuken önlenemez.

ÇÖZÜM BULUNABİLİR
Aslında yapılacak olan belli. Emlak Vergisi'ne esas değerler belirlenirken belediyeler, gelir elde edebilmek için çıtayı yükseğe koymuşlar. 1998 yılı genel beyanına kıyasla, 10-20 kattan başlayıp 140 kata kadar artan metrekare bedelleri, Emlak Vergisi beyan dönemi olan Mart gelmeden aşağı çekilmeli.

Bir de vergi değerinin yüzde 5'i oranında kira geliri beyanını zorunlu kılan Gelir Vergisi Kanunu'nun 'Emsal Kira Bedeli' ile ilgili 73. maddesinin gözden geçirilmesi de, bir başka çözüm olabilir.

GELİR VERGİSİ KANUNU NE DİYOR?

EMSAL KİRA BEDELİ
Madde 73- Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin yüzde 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin yüzde 10'udur.

Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz.

* Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;

* Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.)

* Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde oturması.

* Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.

DYP, eski vergi oranları için yasa değişikliği istedi
DYP Antalya Milletvekili Salih Çelen, emlak ve arazi vergisi oranlarında eski düzenlemeye dönülmesini öngören yasa değişikliği teklifini TBMM Başkanlığı'na sundu. Öneri, Emlak Vergisi'nin meskenlerde binde 1, diğer binalarda ise binde 2 oranında alınmasını öngörüyor. Öneride, ayrıca arazi vergisinin binde 1, arsa vergisinin de binde 3 oranında uygulanmasını; bu oranların artırımı konusunda Bakanlar Kurulu'na tanınan yetkinin kaldırılmasını da içeriyor.

Öneri gerekçesinde, emlak ve arazi vergisi oranlarının vatandaşları zor durumda bırakacağı, büyük şehirlerde bu oranın yüksek tutulmasının vatandaşı cezalandırmak anlamına geleceği öne sürüldü. DYP Kırıkkale Milletvekili Hacı Filiz de, Maliye Bakanı Sümer Oral'ın yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı'na verdiği soru önergesinde, son yasal düzenleme ile emlak vergisinde getirilen artışları, ekonomik krizin sıkıntılarını yaşayan vatandaşların nasıl ödeyeceğini sordu.

'İtiraz hakkı var'
Malile Bakanı Sümer Oral, Emlak Vergisi rayiç bedellerinde, semtler arasındaki fiyat farklılıklarının nereden kaynaklandığına bakacaklarını söyledi. Çalışma sonuçlarının netleşmesi ile birlikte bir değerlendirme yapılabileceğini belirten Oral, "Emlak vergilerine esas olan asgari emsal değerler belediyelerce tespit ediliyor. Belediyeler de Bayındırlık ve Maliye Bakanlıkları'nın bazı hesapları üzerinden bu değerleri ilan ediyor. Oranlara herkesin itiraz hakkı bulunuyor. Onun kullanılması gerekir" dedi.

Şükrü KIZILOT