"Mezardan çıkan tarihi şok gerçek"

CİHAN

Giriş Saati : 27.01.2009 13:16
Güncelleme : 27.01.2009 23:16

Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de 1918 yılında yönetimde olan '26 Bolşevik Bakü Komiseri'nin toprağa verildiği anıt mezarlığın taşınma kararı tarihi şok gerçekleri ortaya çıkardı. Mezarı açan yetkililer, söz konusu dönemdeki yönetimin başkanı Ermeni asıllı Stepan Şaumyan ve diğer iki devrimcinin naşını bulamadı. Rusya'da yayınlanan Kommersant Gazetesi, Bolşevik devrimini Kafkaslar ve Azerbaycan'a yaymakla görevli komiserlerin lideri Şaumyan dahil 3 Ermeni kökenli komiserin İngilizler tarafından Hindistan'a kaçırıldığını iddia etti.

Anıt mezarlığın kaldırılarak Bakü'deki bir mezarda toprağa verilmesine ilişkin karar geçtiğimiz yaz ayında alınmıştı. Bakü'nün Sabayil ilçe Belediye Başkanı Sahib Aliakberov, 26 Bakü Komiseri'nin mezarının bulunduğu parkın yeniden inşa edileceğini ve çalışmaların da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından bizzat kontrol edileceğini duyurmuştu. Azeri basını, söz konusu park yerinde yeraltı garajlı bir ticaret merkezinin inşa edileceğini belirtiyor.

Azerbaycan'da 12 Ocak'ta anıt mezarlığının kaldırılması çalışmaları başlatıldı. 26 Bakü Komiserlerinin naaşlarının bulunduğu anıt mezarlığının kaldırılmasına ilişkin haberler başta Azerbaycan, Rusya ve Ermenistan basınında geniş yer alırken, Rus ve Ermeni Komünist partisi üyeleri, söz konusu anıt mezarlığın kaldırılmasına sert tepki gösterdi. Rusya Liberal Demokrat Partisi lideri Vladimir Jirinovski de anıtın başka bir yere taşınmasına karşı çıkmıştı.

Mezarlığın kaldırılması çalışmalarında 26 naaş yerine 23 naaşın bulunması tarihi bir gerçeği ortaya çıkardı. Kommersant, "Bakü'de özel laboratuarda yapılan araştırma sonucunda 26 Bakü Komiseri lideri Stepan Şaumyan'ın ve başka 2 komiserin naaşının mezarda olmadığı ortaya çıktı. Şaumyan aynı zamanda hükümetin dışişleri komiseri görevini de yapıyordu.Anlaşılan, 3 komiser burada toprağa verilmemiş." bilgisini verdi.

Rus gazetesi Azeri milletvekili Nasib Nasibli'nin (Azerbaycan eski Tahran Büyükelçisi) sözlerine de atıfta bulunarak, "1980'li yılların ortalarında basında çıkan yazılarda 26 Bakü Komiserinin hepsinin idam edilmediği iddia ediliyordu. Özellikle Stepan Şaumyan ve başka Ermeni kökenli komiserler idam edilmeyerek Hindistan'a götürülmüştü. O dönem Hindistan İngiltere'nin sömürgesiydi. Söz konusu komiserler hayatlarının sonuna kadar orada yaşadılar. Bakü'de 26 Bakü Komiseri üyelerinin hepsinin gömülmemesi olayı ise en iyi kanıt." dedi.

Kommersant'a konuşan 26 Bakü Komiseri lideri Stepan Şaumyan'ın torunu Tatyana Şaumyan ise dedesinin Hindistan'a kaçmasıyla ilgili iddiaları yalanladı. Bayan Şaumyan şu an Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü'nde Hindistan Araştırma Masası Başkanı görevini sürdürüyor.

Şaumyan, konuyla ilgili şu iddialarda bulundu: "26 Bakü Komiserinin tümü Bakü'de toprağa verildi. Fakat, şimdi dedemin naaşı sonradan oradan çıkartılabilir. Dönemin lideri Jozef Stalin dedemden nefret ederdi."

NURİ PAŞA'DAN KORKARAK TÜRKMENİSTAN'A KAÇMIŞLARDI

Mart 1918 yılında kurulan 26 Bakü Komiseri hükümeti Bolşevik lideri Lenin'in Kafkaslarda en çok güvendiği hükümet idi. Fakat, hükümetin içinde ırkçı Ermeni örgütü Taşnak üyesi komiserler de faaliyet gösteriyordu. Söz konusu hükümet, 31 Mart 1918 yılında Taşnakların Bakü'de Azerilere karşı katliam yapmasına yardımcı oldu. 31 Mart gecesi 6 binlik Bolşevik ve 7 binlik Ermeni silahlı çeteleri birleşerek silahsız Azeri sivillerine karşı saldırıya geçti. Çocuk, yaşlı ve kadın ayrımı yapmadan Azerileri katleden çetelerin arkasında 26 Bakü Komiseri hükümeti vardı.

Azerbaycan'daki katliama dur demek için harekete geçen Nuri Paşa komutasındaki Osmanlı Kafkas Ordusu 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Ermeni ve Bolşevik işgalinden kurtarır. 26 Bakü Komiseri de gemiye binerek Bakü'den kaçar. Yakıtı yetmeyen gemi Astrahan yerine Hazar Denizi'nin Türkmenistan kıyısına yanaşır. Burada ise onları kötü sürpriz karşılar. Komiserleri yakalayan İngilizler kurşuna dizer. 1920 yılında ise cesetleri bulunarak Bakü'de toprağa verilir.

Sovyet döneminde hem Azerbaycan hem de tüm Sovyetler Birliği'nde 26 Bakü Komiserinin "kahraman" oldukları ve "kahramanca öldükleri" efsanesi oluşturulmuştu. Halen Moskova'da birçok cadde ve tarihi bina 26 Bakü Komiseri adını taşıyor. Fakat 1986 yılında başlatılan Perestroyka, 26 Bakü Komiseri hakkında asıl gerçeklerin ortaya çıkması sürecini hızlandırdı. Azeri kamuoyu, 26 Bakü Komiseri'nin tümünün idam edilmediğini iddia ediyor. Hatta Ermeni asıllı üst düzey Sovyet yetkilisi Anastas Mikoyan'ın da olaylardan sağ olarak kurtulması bir sır olarak kaldı. Hatta 1937 yılında Stalin Mikoyan'a şöyle imada da bulunmuştu: "26 Bakü Komiseri'nin kurşuna dizilmesi ve senin sağ kalmanla ilgili tarih çok karanlık ve karmakarışık. Anastas, bizi bu olayı çözmeye zorlama."

Yayın tarihi: 27 Ocak 2009, Salı
Web adresi: https://www.sabah.com.tr/2009/01/27//haber,5E2AC18EF120458B94214994C63D32E1.html
Tüm hakları saklıdır.
Copyright © 2003-2009, TURKUVAZ GAZETE DERGİ BASIM A.Ş.