| 18 Ekim 2008, Cumartesi |
Avukat Fikret İlkiz
İLİŞKİLİ HABERLER
'Yaramaz' diziler uyarılıyor
ENİF YAVUZ
17.10.2008
Emmy ödüllerine damgasını vuran dizileri Türk izleyicisiyle bulu.turan CNBC-e farklı yayın anlayışıyla övgüler alırken, filmleri, dizileri ve hatta çizgi dizileri ile bile RTÜK tarafından peş peşe uyarı alıyor. CNBC-e'nin deneyimli avukatı Fikret ilkiz ile RTÜK uygulamalarını ve aldıkları uyarıları konuştuk..
Nip/Tuck, Mad Men, 24, O.C., Prison Break... Bu dizilerden mutlaka birine ya da birkaçına tutulmuşsunuzdur. CNBC-e dizilerinin aldığı uyarılara bakacak olursak RTÜK için değerlendirme yapan uzmanlar da bu dizilerin vazgeçemeyen izleyicilerinden. Kanalın avukatlarından Fikret İlkiz'le uyarı ve kapatma prosedürlerini, neden uyarı aldıklarını ve uygulamalardaki çarpıklıkları konuştuk.
- RTÜK, yayınları nasıl değerlendiriyor?
- RTÜK tarafından, yapılmakta olan yayın bir bütün olarak değerlendirilir.
Diyaloglar veya görüntüler ayrı ayrı değerlendirilmez ama her iki sebepten ayrıca uyarı alabilirler. Uyarı kararı geldiğinde diyaloglardan veya görüntülerden bağımsız bir karar verilmez, her ikisine de bakılır. Bir görüntüden veya diyalogdan dolayı filmlerin veya dizilerin yayın olarak uyarılması söz konusudur.
- Uyarı ve kapatma prosedürü nedir?
- İlk yaptırım RTÜK'ün kanalı o yayın nedeniyle uyarmasıdır. İkinci olarak yine aynı maddeden yayın ilkelerine (4.maddenin A'dan Z'ye olan bendlerinden) aykırı hareketten verilecek ceza, programın 1 ila 12 kez durdurulmasına karar veririlmesidir. Üçüncü kez ihlali durumunda RTÜK, para cezası verir. Aynı madde dördüncü kez aynı yıl içerisinde yine ihlal edilirse, para cezasını yüzde 50 artırır.
Beşinci olarak da kapatma gelir. Kapatma en az ve en son uygulanan cezadır.
- Uyarı alan yabancı yapımları uyarı almayan Türk yapımlarıyla karşılaştırdığımız zaman ortaya komik bir tablo çıkıyor. Çünkü yıllardır seyrettiğimiz ve genel ahlakımızı bozmayan Brezilya dizileri ve onların taklit Türk versiyonları da aslında RTÜK kriterlerine göre oldukça sakıncalı.
Ancak onlar CNBC-e dizileri kadar uyarı almıyor...
- Örneğin Woody Allen'ın filmlerine uyarı veriliyor, 'gençlerin fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini olumsuz yönde etkileyen yayınlardır' gerekçesiyle. O zaman Türkiye'de yayınlanan bazı dizilerin çekildikleri ve üretildikleri yerleri, dünya genelinin ahlak anlayışıyla karşılaştırmış oluyorsunuz. Her ülkenin örf adet ve ahlak ilkeleri bakımından genel kamusal ilkeler bakımından da değerlendirmeleri vardır.
Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi'ndeki ilkelere uygunluğun sağlanması gerekir.
- Bizdeki uygulama nasıl?
- Genelde, bu konuda uzman olduğunu söyleyerek değerlendirme yapanların değerlendirmeleri sonucu hazırlanan izleme ve değerlendirme raporu RTÜK toplantısına iletiliyor. Üst Kurul da gelen raporlara göre karar veriyor.
- Yayınlarda müstehcenlik olgusunun değerlendirilmesi nasıl olmalı?
- Pornografik olmayacak içerikteki yayınların yayınlanması engellenmemelidir. Çünkü müstehcenlik kavramı bakımından da karşılaşılan sorunların çözümünde Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi'ne göre gece saat 11'den sonra yayınlanması gerekir. O halde kuşkunuz varsa ve siz gerçekten gençlerin fiziki, ahlaki ve sosyal anlamda gelişmelerini engelleyecek diye düşünüyorsanız bunun müeyyidesi ancak gece 11'den sonra yayınlanması şeklinde olabilir. Ama herhangi bir yayına, film, animasyon, çizgi filme uyarı verilmemesi gerekir.
- Family Guy adlı çizgi dizi RTÜK'den uyarı cezası aldı. Bu trajikomik değil mi?
- Dizinin, 20 Mart 2007'de yayınlanan bölümü cezaya konu olmuş ve Z bendine göre uyarı aldı ki; Family Guy, çocuklar için hazırlanmış bir çizgi film değildir.
- Bu yıl Emmy ödüllerine damgasını vuran dönem dizisi Mad Men'in uyarı alması da çok ironik değil mi?
- Kesinlikle. Dizi zaten 60'lı yılların çarpıklığını göstermek amacıyla çekilmiş.
- Mahkemelerin RTÜK'ün verdiği kararlara ilgili tutumu nedir?
- Genellikle RTÜK tarafından verilmiş olan kararlar, idare mahkemelerinde doğru kabul ediliyor ve onanıyor. Mahkemelerin kararlarının, RTÜK'ün yönünde çıkarması doğru değil.
- RTÜK kararlarını nasıl yorumluyorsunuz?
- RTÜK'de alınan kararlar, kurul üyelerinin dünya görüşleri, siyasal görüşleri, entelektüel seviyeleri, beğenileri çerçevesinde vermiş oldukları kararlardır.
Uyarılarla ilgili olan yayın ilkelerinin gerçekten ifade özgürlüğünün genişletilmesi, korunması anlamında uygulanması farklıdır, bu anlamda kişilerin kendi dünya görüşleriyle bağlantılı vermiş olduğu kararlarla uygulanması farklıdır.
- Peki yargı denetiminin sağlanabilmesi mümkün mü, bunun yolu nedir?
- Yargı denetiminin sağlanabilmesi için uzman kişilerin vereceği raporlarla sonuç alınmalıdır. 'Çocuklara etkili midir, değil midir?' sorularına yanıtı uzman sosyologlar, pedagoglar, psikologlar, çocuklarla ilgili konularda uzmanlaşmış, yetişmiş kişiler vermelidir. Kurulun verdiği kararlardan ziyade yargı da bu anlamda uzmanlara danışmalıdır.
- Mahkemeler dava sürecinde her zaman bilirkişilerden faydalanmıyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bazen bilirkişilerden faydalanılması bazen faydalanılmaması keyfi bir karar mı?
- Bazen bilirkişi oluşturulmuyor. Bu, yargının eksikliği. Dolayısıyla RTÜK'ün vermiş olduğu kararların yargısal denetiminde sorun var. Bu yargısal denetimlerin hukuka daha uygun gerçekleştirilmesi gerekir. Çünkü o zaman RTÜK de idari mahkeme kararlarından, danıştay kararlarından nasıl bir yol izleyeceğini, nasıl bir uyarı kararı verilmesi gerektiğine daha rahat karar verebilir.
- Reklam filmlerinin ceza almasıyla ne gibi durumlarda karşılaşılır?
- İki nedenle karşılaşılır. Reklamlar sürelere uyulmaması nedeniyle ceza alır.
Ayrıca alkol, tütün ürünlerinin veya reçeteyle satılan ilaçların reklamlarının yasak olduğuna dair bir düzenleme de var.
- Hangi reklamlar, ne sebeplerle uyarı aldı?
- Reklamın çocukların ve gençlerin fiziksel ve zihinsel gelişimini etkileyebileceğinden Jagler parfüm reklamı uyarı aldı. Toyota Yaris reklamı da uyarı aldı. Adam pencere silerken düşüp pervaza asılı kalıyor.
Aşağıda da arabası bulunan adamın karısı evden çıkıp adamı kurtaracağına arabayı çekiyor. RTÜK bu mantık zincirinin Türk halkını olumsuz etkileyeceğine karar verdi.
- Sizce hangi konuyla ilgili açılmış davaların kazanılması en düşük ihtimal?
- Cinsellik nedeniyle açılmış davalar kazanılamıyor.
- RTÜK, yayınları nasıl değerlendiriyor?
- RTÜK tarafından, yapılmakta olan yayın bir bütün olarak değerlendirilir.
Diyaloglar veya görüntüler ayrı ayrı değerlendirilmez ama her iki sebepten ayrıca uyarı alabilirler. Uyarı kararı geldiğinde diyaloglardan veya görüntülerden bağımsız bir karar verilmez, her ikisine de bakılır. Bir görüntüden veya diyalogdan dolayı filmlerin veya dizilerin yayın olarak uyarılması söz konusudur.
- Uyarı ve kapatma prosedürü nedir?
- İlk yaptırım RTÜK'ün kanalı o yayın nedeniyle uyarmasıdır. İkinci olarak yine aynı maddeden yayın ilkelerine (4.maddenin A'dan Z'ye olan bendlerinden) aykırı hareketten verilecek ceza, programın 1 ila 12 kez durdurulmasına karar veririlmesidir. Üçüncü kez ihlali durumunda RTÜK, para cezası verir. Aynı madde dördüncü kez aynı yıl içerisinde yine ihlal edilirse, para cezasını yüzde 50 artırır.
Beşinci olarak da kapatma gelir. Kapatma en az ve en son uygulanan cezadır.
- Uyarı alan yabancı yapımları uyarı almayan Türk yapımlarıyla karşılaştırdığımız zaman ortaya komik bir tablo çıkıyor. Çünkü yıllardır seyrettiğimiz ve genel ahlakımızı bozmayan Brezilya dizileri ve onların taklit Türk versiyonları da aslında RTÜK kriterlerine göre oldukça sakıncalı.
Ancak onlar CNBC-e dizileri kadar uyarı almıyor...
- Örneğin Woody Allen'ın filmlerine uyarı veriliyor, 'gençlerin fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini olumsuz yönde etkileyen yayınlardır' gerekçesiyle. O zaman Türkiye'de yayınlanan bazı dizilerin çekildikleri ve üretildikleri yerleri, dünya genelinin ahlak anlayışıyla karşılaştırmış oluyorsunuz. Her ülkenin örf adet ve ahlak ilkeleri bakımından genel kamusal ilkeler bakımından da değerlendirmeleri vardır.
Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi'ndeki ilkelere uygunluğun sağlanması gerekir.
- Bizdeki uygulama nasıl?
- Genelde, bu konuda uzman olduğunu söyleyerek değerlendirme yapanların değerlendirmeleri sonucu hazırlanan izleme ve değerlendirme raporu RTÜK toplantısına iletiliyor. Üst Kurul da gelen raporlara göre karar veriyor.
- Yayınlarda müstehcenlik olgusunun değerlendirilmesi nasıl olmalı?
- Pornografik olmayacak içerikteki yayınların yayınlanması engellenmemelidir. Çünkü müstehcenlik kavramı bakımından da karşılaşılan sorunların çözümünde Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi'ne göre gece saat 11'den sonra yayınlanması gerekir. O halde kuşkunuz varsa ve siz gerçekten gençlerin fiziki, ahlaki ve sosyal anlamda gelişmelerini engelleyecek diye düşünüyorsanız bunun müeyyidesi ancak gece 11'den sonra yayınlanması şeklinde olabilir. Ama herhangi bir yayına, film, animasyon, çizgi filme uyarı verilmemesi gerekir.
- Family Guy adlı çizgi dizi RTÜK'den uyarı cezası aldı. Bu trajikomik değil mi?
- Dizinin, 20 Mart 2007'de yayınlanan bölümü cezaya konu olmuş ve Z bendine göre uyarı aldı ki; Family Guy, çocuklar için hazırlanmış bir çizgi film değildir.
- Bu yıl Emmy ödüllerine damgasını vuran dönem dizisi Mad Men'in uyarı alması da çok ironik değil mi?
- Kesinlikle. Dizi zaten 60'lı yılların çarpıklığını göstermek amacıyla çekilmiş.
- Mahkemelerin RTÜK'ün verdiği kararlara ilgili tutumu nedir?
- Genellikle RTÜK tarafından verilmiş olan kararlar, idare mahkemelerinde doğru kabul ediliyor ve onanıyor. Mahkemelerin kararlarının, RTÜK'ün yönünde çıkarması doğru değil.
- RTÜK kararlarını nasıl yorumluyorsunuz?
- RTÜK'de alınan kararlar, kurul üyelerinin dünya görüşleri, siyasal görüşleri, entelektüel seviyeleri, beğenileri çerçevesinde vermiş oldukları kararlardır.
Uyarılarla ilgili olan yayın ilkelerinin gerçekten ifade özgürlüğünün genişletilmesi, korunması anlamında uygulanması farklıdır, bu anlamda kişilerin kendi dünya görüşleriyle bağlantılı vermiş olduğu kararlarla uygulanması farklıdır.
- Peki yargı denetiminin sağlanabilmesi mümkün mü, bunun yolu nedir?
- Yargı denetiminin sağlanabilmesi için uzman kişilerin vereceği raporlarla sonuç alınmalıdır. 'Çocuklara etkili midir, değil midir?' sorularına yanıtı uzman sosyologlar, pedagoglar, psikologlar, çocuklarla ilgili konularda uzmanlaşmış, yetişmiş kişiler vermelidir. Kurulun verdiği kararlardan ziyade yargı da bu anlamda uzmanlara danışmalıdır.
- Mahkemeler dava sürecinde her zaman bilirkişilerden faydalanmıyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bazen bilirkişilerden faydalanılması bazen faydalanılmaması keyfi bir karar mı?
- Bazen bilirkişi oluşturulmuyor. Bu, yargının eksikliği. Dolayısıyla RTÜK'ün vermiş olduğu kararların yargısal denetiminde sorun var. Bu yargısal denetimlerin hukuka daha uygun gerçekleştirilmesi gerekir. Çünkü o zaman RTÜK de idari mahkeme kararlarından, danıştay kararlarından nasıl bir yol izleyeceğini, nasıl bir uyarı kararı verilmesi gerektiğine daha rahat karar verebilir.
- Reklam filmlerinin ceza almasıyla ne gibi durumlarda karşılaşılır?
- İki nedenle karşılaşılır. Reklamlar sürelere uyulmaması nedeniyle ceza alır.
Ayrıca alkol, tütün ürünlerinin veya reçeteyle satılan ilaçların reklamlarının yasak olduğuna dair bir düzenleme de var.
- Hangi reklamlar, ne sebeplerle uyarı aldı?
- Reklamın çocukların ve gençlerin fiziksel ve zihinsel gelişimini etkileyebileceğinden Jagler parfüm reklamı uyarı aldı. Toyota Yaris reklamı da uyarı aldı. Adam pencere silerken düşüp pervaza asılı kalıyor.
Aşağıda da arabası bulunan adamın karısı evden çıkıp adamı kurtaracağına arabayı çekiyor. RTÜK bu mantık zincirinin Türk halkını olumsuz etkileyeceğine karar verdi.
- Sizce hangi konuyla ilgili açılmış davaların kazanılması en düşük ihtimal?
- Cinsellik nedeniyle açılmış davalar kazanılamıyor.
Haberin fotoğrafları
İLİŞKİLİ HABERLER
Yayın tarihi: 18 Ekim 2008, Cumartesi
Web adresi: https://www.sabah.com.tr/2008/10/18/ct/haber,5A7DE8ECD1CB4039A6724A639588522C.html
Tüm hakları saklıdır.
Güncel Haberleri
Son Dakika | Ana Sayfa | Yazarlar | Çizerler | Günün İçinden | Ekonomi | Gündem | Siyaset | Dünya | Spor | Hava Durumu | Sarı Sayfalar | Dosyalar | Günaydın | Televizyon | Astroloji | Sağlık | Magazin | Teknoloji | Otomobil | Turizm Rehberi | Emlak | İşte İnsan | Sabah Çocuk | Mobil Eğlence | Detaylı Arama | Cuma | Cumartesi | Pazar | Kültür-Sanat | EGazete | Gazete Reklam | Internet Reklam | Künye | Bize Ulaşın
 |
Copyright © -2008 Tüm hakları saklıdır. TURKUVAZ GAZETE DERGİ BASIM A.Ş. | 
|