Modern Türk mimarisinin öncüsüne övgü

20. yüzyıl Türk mimari hafızasının şekillenmesinde önemli köşe taşlarını ortaya koyan Sedad Hakkı Eldem, doğumunun 100., ölümünün 20. yılında, iki sergi ve iki özel kitap aracılığıyla, İstanbul Karaköy'deki Osmanlı Bankası Müzesi'nde (OBM) anılıyor. 30 Ağustos'a kadar sürecek 'Sedad Hakkı Eldem I: Gençlik Yılları' başlıklı ilk sergi, Eldem'in yaşamının ilk 24 yılına odaklanıyor. Uğur Tanyeli, Bülent Tanju ve Edhem Eldem'in küratörlüğünde hazırlanan serginin ve kitabın tasarımı ise Bülent Erkmen'e ait. Ekim ayında açılacak 'Sedad Hakkı Eldem II: Olgunluk Yılları' başlıklı ikinci sergi ise Eldem'in, Türkiye gündemini belirleyici hale geldiği dönemini ve yapıtlarını eksenine alıyor.

İNŞAAT DÖNEMİ
Erkmen, açılan bu ilk sergide Eldem'in 16-24 yaş arasındaki, henüz mimar olmaya hazırlandığı döneme ait çalışmalar olduğunu söylüyor. Bir başka deyişle: "... sergi Sedad Hakkı Eldem'in mimar olarak 'kullanıma' girmediği döneme ait. Bu dönem Eldem'in 'under construction', yani bir tür 'inşaat' dönemi." Erkmen bu nedenlerle, sergileme tasarımının temel malzemesi olarak; mimarın mimar olma halinin 'şantiye' dönemini simgeleyecek ondüle levhaları seçmiş. Sergi, Sedad Hakkı Eldem'in çocukluk ve erken gençlik yıllarını, istisnai nitelikteki görsel ve yazılı, özgün kişisel belgeler eşliğinde sunuyor. Bu yıllar ünlü mimarın, Güzel Sanatlar Akademisi'ndeki hocalık döneminin öncesini, yetişme evresini ve henüz mimar olmuş halini tanımlıyor. Söz konusu dönem aynı zamanda, ülkeler, diller, kültürler arasında adım adım yürütülen bir kimlik inşasını konu alıyor. Sergide, önce bir çocuğun, sonra mimarlık heveslisi bir gencin, ardından mimarlık öğrencisinin ve nihayet Avrupa'da uzun bir bilgilenme turu atan genç mimarın gelişimi izlenebiliyor.

KARMAŞIK KİMLİK
Öte yandan, mimarlık yazarı ve uzman Uğur Tanyeli'nin Eldem Portresi ise şu sözlerle ortaya konuluyor: "... Sedad Hakkı Eldem kim? O, cumhuriyet döneminin yetiştirdiği en karmaşık kimlikli mimar. 1931'den 1988'deki ölümüne dek aralıksız sürdürdüğü kariyeriyle, Türkiye'de yarım yüzyılı aşkın süre mimarlık iktidarının merkezinde konumlanmış tek tasarımcı. 50 yıllık hocalık yaşamı boyunca alanı doğrudan etkilemiş bir öğretim üyesi. Özellikle Osmanlı konut geleneği hakkında yazdığı kitaplarla ortamı hâlâ etkileyen bir yazar. Mesleğe ilk başladığı andan itibaren etkili olmuş, ancak erişilmez bir rol modeli. Hep merkezi tanımladığı halde, yanına hiç ulaşılamazmış gibi gözüken bir 'uzak' kişilik. Yerine yenisini kendisi yapacaksa, Süleymaniye'yi yıkmaktan kaçınmayacağına inanılan adam. Bir gün bile kaba konuşmadığı halde, yıkıcı mizah duygusuyla düşmanlar edinmiş bir beyefendi. En az bildiği dilin Türkçe olduğu iddia edilen, ama en uzun ömürlü ulusalcı argümanları icat eden mimar. Uluslararası ortamda adı en çok bilinen çağdaş Türk tasarımcısı. Kırılganlığını küstahlık zırhıyla örten yapayalnız bir utangaç. Kısacası, bir birey. Çelişik, zor, özellikle trajik, ama çok çekici bir birey..." Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi, tarihçi Edhem Eldem'in kalemindeki Sedad Hakkı Bey'in başarısının gizemi şu detayda gün ışığına çıkıyor: "... Sedad Eldem'i başarılı bir mimar yapanın her şeyden çok kendi istidat ve kabiliyeti olduğu muhakkak olmakla birlikte, içinden çıkmış olduğu son dönem Osmanlı 'kültür aristokrasisi'nin bu kabiliyetin kendini ifade edebileceği bir ortamı bulmasında payı büyüktür. Genç mimar adayı Sedad Hakkı'yı anlamak için kendini Batı kültürüne adamış ve bu sayede kendine ülkesinin bilim ve sanat dünyasında neredeyse bir tekel oluşturmuş olan bir ailenin üçüncü nesline ait olduğunu unutmamak gerekir." OBM'deki serginin kitabı da, bu anlamda çeşitli başlıklarla oluşturulmuş. Kitapta Edhem Eldem'in 'Sedad Hakkı Eldem Olunmaz, Doğulur (mu?) - Bir Aile ve Gençlik Hikayesi' yazısı ilk sırada yer alıyor. Bunu, Uğur Tanyeli'nin genç Sedad Hakkı Eldem üzerine metni takip ediyor. Ardından Sedad Hakkı'nın mimarlık metinlerini büyüteç altına alan isim ise, Bülent Tanju oluyor. Eldem üzerine arşivsel değerdeki yayında ayrıca Sedad Hakkı'nın gençlik yazılarına, bu dönemin defterleri ve çizimleri refakat ediyor.
Bilgi: https:// www.obmuze.com portresi.