Eğitim sisteminin temeli 'özgürlük'

Fransa'da anayasaya göre; 1848'den bu yana "eğitim özgürlüğü" tanınıyor. Halen yürürlükte olan 1958 anayasasına göre de, eğitim özgürlüğü, tıpkı laiklik gibi anayasanın tanıdığı temel değerlerden biri. Devlet okulları laik ve din dersi yok. Buna karşılık devlet okullarına gidenler de, dilerlerse çarşamba günü din eğitimi alıyorlar. Kilise 1882'de yasa çıkmadan önce, okul tatilinin Cumartesi, Pazar olması halinde, ailelerin tatil yapacaklarını ve çocukların din dersi alamayacağını öne sürerek, hafta arası bir günün tatil bırakılmasında ısrar etti. Önceleri ilkokullar için perşembe olan bu gün çarşamba oldu ve geniş ölçüde kabul gördü. Devlet okulunda okuyanlar çarşamba günü dilerlerse papazlardan din eğitimi alıyorlar. Özel okullar ise devletle sözleşmeli çalışanlar ve tamamen özel, devletle sözleşmesi bulunmayanlar diye ikiye ayrılıyor. Bu ikincisinin geneli din eğitimi verilen okullar. Müslüman, Katolik, Yahudi ya da Hintli sih okulları. Sayıları çok fazla değil. Devletle ortaklık kontratı altında çalışan okulların yüzde 97,5'u Katolik okullar. 8 bin 500 okul, 2 milyon 100 bin öğrencisi var. Okullara talep ve sayısı, her bölgede orantılı değil, bazı yerlerde daha fazla bazı yerlerde daha az. Bu okullar her dinden öğrenciyi kabul etmek mecburiyetindeler. Dini kültürü dersi mecburi, onun dışında inanca ve ibadete ilişkin dersler ve pratikler seçmeli. Dini simgelerin devlet okullarında yasaklanmasının ardından, başörtülü kız öğrencilerin de bir bölümü bu okulları tercih etti.

Devletle sözleşmeli ortaklık altındaki Katolik okulları federasyonu yetkilisi Gilles de Retail bu konudaki sorularımızı yanıtladı.

Sizin okullarınızı hangi çeşit aileler tercih ediyor?

Tipik bir aile yok. Coğrafyasına bağlı. Bretagne bölgesinde mesela öğrencilerin yüzde 40'i, Kuzey'de de öyle, Paris'in bazı banliyölerinde ise neredeyse bütün çocuklar bizimkine geliyor. Göçmen, Müslümanlar da. Öyle okullar var ki, banliyölerde yüzde 50'si hatta 90'i Müslüman. Ailelerin tercihinin bir sebebi çocuklarının belli bir disiplin içinde öğrenim görecek olması. İkinci neden, okul yöneticileriyle direkt temas edebilmeleri. Üçüncü neden de, pedagojik ve eğitici bir öğretim vermemiz. Burada sadece pozitif bilimleri öğrenmeyecek, eğitim de alacak.

Ne var derslerde?

Devlet öğretmenlerin maaşları ve normal müfredatın derslerini ödüyor. Dini kültür dersi var, zira aksi takdirde, coğrafya ve tarihte pek çok olayı anlayamazsınız. Bir de, seçmeli inanç dersleri var. Allah'la karşılaşmasına vesile olunuyor. Din derslerini tabiki Katolik öğretmenler veriyor. İnancı da konuşuyoruz, insani, niçin var olduğunu, kürtajın niçin yasak olduğunu da, konuşmak gerekli. Ne yazık ki son sınıfa varmadan kürtaj yaptıran çocuklar oluyor, nasıl konuşmayalım ki. Topluma ve inanca ilişkin herseyi konuşuyoruz. Gençlerin referanslara ihtiyaçları var. Müslüman öğrencilerin de ibadetlerine saygılıyız. Bir grup öğrenci ramazanda oruç açacak bir yer istedi. ibadethaneyi gösterdik, kabul ettiler. Devlet okullarında dini simgeler yasaklanınca, Hintli öğrencilerden de, Müslümanlardan da bize gelenler çok oldu. Yahudi öğrenciler de var.
Hıristiyanlıkta birey gün içinde ne çeşit ibadetler yapmaya mecburdur?
Mecburiyet diye formüle edemeyiz. Bu içten gelerek yapılan bir şey. Bazı ibadetler var, Pazar günü mesela kiliseye gitmek. Mesela bir okulumuzda her sabah bütün öğrenciler değil ama 10-15 öğrenci bir araya geliyor, incil'den pasajlar okuyor ve bir ibadet yapılıyor.

Haç neyin simgesidir? Başa, örtü takma pratiği Hıristiyanlıkta da var midir?

Haç, aidiyetin simgesidir. Rahibelere bakin, örtülüler! Yahudilikte de var. O da bir aidiyet hatta tamamen ait olma simgesi. Bir tevazu ifadesi ve "sadece Allah'la maneviyat yasamak için varım" demek. Tamamen yok olmuş bir pratik değil. Kiliseye gelirken, şapka ya da benzeri şeyler takanlar var hala.

Okulların bahçelerinde kiliseler var mi?

İbadethane var bazısında da küçük kilise. Okul etrafında, din adamları kadrosu olan kiliseler de istiyoruz.

Bu okulların muhalefetle karşılaştığı dönemler var mi?

1984'de Mitterrand döneminde, laik milli eğitim ve büyük kamu hizmeti birleştirme projesi dahilinde, bu okulların finansmanını düşürmeleri sozkonusu olunca, 2 milyona yakin insan sokağa fırladı, (başpiskopos, piskoposlar da göstericilere destek verdiler) Mitterrand bakanın istifasını istedi ve hadise kapandı. Temelde kilisenin değerlerine bağlı olarak bir kamu hizmeti veriyoruz, yoksa müşteri, tüccar ilişkisinde değiliz. Devlet, okulun dini karakterine ilişkin şeyleri ödemiyor. Bu nedenle örgenciler de, ortalama yılda 600 Euro ödüyor Parası olmayanlar burs alıyor.
Çok pahalı değilmiş, Türkiye'de size bağlı okullar bir servet.
(Gülerek) bilmez olur muyum, hakikaten servet. Özellikle de Türkiye'deki okullarımız. yurt dışındaki okullarda Türkiye'de de, Hıristiyanlık dersleri verilmiyor, laik programları var. Bu okullar; programı, öğrencileri ve yöneticileri nedeniyle Katolik değil, nedeni kilisenin isteğiyle kurulmasıdır. Türkiye'deki okulların amacı Fransa arasında ilişki kurmak, köprü oluşturmak.