Faiz indirimi piyasaları keser mi?

Resesyon korkusuna kapılan dünya piyasaları dün de şoku üzerinden tam anlamıyla atamadı. Asya borsalarının yüzde 8'e varan düşüşleri ve Avrupa borsalarının hızla gerilemelerinin ardından bütün dikkatler, haftanın ilk günü tatil olan ABD borsalarının bu iki günlük düşüşleri nasıl fiyatlayacağına çevrilmişti. Future piyasalarında yüzde 5 civarında düşüşle açılması beklenen ABD borsalarında özellikle iki günlük dünya borsalarındaki kötüleşmenin birikerek yansımasından korkulduğu için, Amerikan Merkez Bankası (Fed) 2001 sonrasında ilk kez acil faiz indirimine gitti. Yaptığı açıklamada da ilk kez "ekonomide küçülme riskinden" söz etti. Üstelik bunun oranı da yine piyasa tahminlerinin en üst noktası olan yüzde 0.75 düzeyindeydi. Yani normalde doping etkisine sahip olabilecek bir orandı. Ancak bu acil faiz indirimi dünya piyasalarını kısmen toparladı. Avrupa borsalarında yükselişler kayıpları bir miktar azattı. Türkiye piyasalarında da öyle. Döviz kurunda gerileme meydana geldi. Amerikan piyasaları ise saat 18.00 itibariyle yüzde 1.5 ile 3 düzeyinde düşüşten kurtulamadı. Ama denilebilir ki, iki günlük sert düşüşlerin etkisi eğer faiz indirimi olmasaydı, çok daha yüksek oranda olabilirdi. 17 Ağustos'taki kurtarma operasyonu kadar olmasa da bu indirim etkiyi yumuşatmaya yaradı.

- Tetikleyen gelişmeler- Dünya piyasalarında iki gün üst üste şok düşüşlere yol açan gelişmeler 2008'in ilk günlerinden itibaren devreye girdi.
- ABD'de yeni yıldan itibaren açıklanan ISM İmalat Sanayi Endeksi, tarım dışı istihdam ve işsizlik oranı, konut başlangıçları gibi bazı ekonomik veriler, durgunluğa girildiğine işaret ediyordu.
- Buna, geçen haftadan başlayarak finansal kurumların yılsonu bilançolarının büyük zararlarla açıklanması eklendi.
- Dalgalanmanın en kritik aşamasında ABD hükümetinin tavrı ve alacağı önlemler önemli olacaktı. Ancak geçen cuma günü Başkan Bush tarafından açıklanan 145 milyar dolarlık vergi iadesi paketi piyasalarca beğenilmedi. Bu paketin yürürlüğe konulması belli bir zamanı gerektiriyordu ve yılın ikinci yarısında devreye girecekti. O zamana kadar ekonomi zaten resesyona girmiş olabilirdi. İkincisi de vergi iadesinden sağlanan tasarrufu, beklentileri bozulmuş tüketicinin harcayıp harcamayacağı ve bunun ekonomiyi canlandıracağı piyasalara inandırıcı gelmedi. Umutlar suya düşünce, satışları tetikleyici etki yarattı.
- Hükümetin ekonomiyi canlandırma paketi de işe yaramayınca geriye tek çare olarak 30 Ocak'taki toplantıdan önce acil faiz indirimi kaldı. Bu indirimin, maksimum düzeyde gerçekleşmesiyle ABD borsaları belki büyük çöküşten kurtuldu ama düşüşten kurtulamadı. Neden acaba?

- Geç mi kalındı?- Yukarıdaki zaman farkı burada da devreye giriyor. Temel korku kaynağı ABD ekonomisinin resesyona girdiği veya girmek üzere olduğu. Buna karşılık alınan önlem faiz indirimi veya vergi teşviki. Faiz indiriminin ekonomiye etki yapması altı ile dokuz aylık bir süreyi alıyor. Bu, dünkü faiz indiriminin ABD ekonomisi üzerinde canlandırıcı etkisini ancak yılın ikinci yarısında göreceğiz demek.
Halbuki korkulan olursa, içinde bulunduğumuz 2008'in birinci ve ikinci çeyreğinde ABD ekonomisi daralmış ve resesyon resmileşmiş olacak. Bu iki çeyreklik sürede ekonomiyi canlı tutacak bir enstrüman henüz ortaya konulmuş değil. Faiz indiriminin etkisinin azalması da bundan. Yani geç kalınmış. Sorun burada zaten.

- Sonuç"Göle su gelinceye kadar kurbağanın gözü patlar." Türk Atasözü