Türkiye'nin 61 yıllık sandık macerası

Türkiye çok partili döneme geçişiyle birlikte ilk seçimini 1946 yılında yaptı.

1946 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi(CHP) yüzde 80 oyla iktidara geldi. Aynı seçimde Demokrat parti(DP) yüzde 12.6 oranında oy alırken Milli Kalkınma Partisi(MKP) 3.3, bağımsızlar da yüzde 4.1 oy aldı.

Bu seçimlerden dört yıl sonra Türkiye yeniden sandığı önünde bulurken 1950'de yapılan seçimlerde siyasi tablo tersine döndü ve bu kez Demokrat Parti halkın yüzde 52.7'sinin oylarını alarak iktidara geldi. 1946'da yüzde 80 oranında oy alan CHP ise yüzde 39.4'e geriledi. Aynı seçimde Millet Partisi(MP) yüzde 3.1, bağımsızlar da yüzde 4.8 oranında oy aldı. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti oylarını biraz daha artırarak yüzde 57.6'ya ulaşırken CHP yüzde 35.4'e geriledi. Aynı seçimde Cumhuriyetçi Millet Partisi(CMP) 4.9, bağımsızlar da yüzde 1.5 oranında oy aldı. 1957 seçimleri ise Demokrat Parti oylarının gerilediği seçim oldu. Yüzde 47.9 oranında oy alan DP'yi yüzde 41'le CHP izledi. Aynı seçimde CMP yüzde 7.1 oy olarken HP yüzde 3.9 oranında oy aldı. Bağımsızların oy oranı ise yüzde 0.1 oldu.

1961'DE CHP YİNE İKTİDAR

1960 ihtilalinin ardından 15 Ekim 1961'de Türkiye bir kez daha sandığı önünde buldu. CHP ise halkın yüzde 36.7'sinin oylarıyla yeniden iktidar oldu. Demokrat Parti'nin yerine kurulan Adalet Partisi'nin oy oranı ise yüzde 34.8 oldu. Aynı seçimde Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi(CKMP) yüzde 14, Yeni Türkiye Partisi(YTP) yüzde 13.7, bağımsızlar da yüzde 0.8 oranında oy aldı.

DEMİREL MENDERES'İN REKORUNU KIRAMADI

Dört yıl sonra 10 Ekim 1965'de yapılan seçimlerde ise bu kez Süleyman Demirel'in başkanlığındaki Adalet Partisi, Adnan Menderes'in 1954 seçimlerinde aldığı yüzde 57.6'lık oy oranı rekorunu kıramasa da yüzde 52.9 oranında oy alarak iktidara geldi. 1965 seçimlerinde CHP yüzde 28.7, MP yüzde 6.3, YTP yüzde 3.7, Türkiye İişçi Partisi yüzde 3, CKMKP ise yüzde 2.2 oranında oy aldı. 1969 seçimlerinde ise AP'nin oyları yüzde 46.5'e geriledi. 12 Ekim'de yapılan seçimde CHP yüzde 27.3 oranında oy alırken Cumhuriyetçi Güven Partisi(CGP) 6.6, Millet Partisi 3.2, Milliyetçi Hareket Partisi(MHP) 3, Türkiye İşçi Partisi(TİP) 2.8, Türkiye Birlik Partisi(TBP) 2.8, YTP 2.2 bağımsızlar da 5.6 oranında oy aldı.

CHP'Lİ YILLAR

1973 yılında yapılan seçimlerde ise CHP yüzde 33.3 oranında aldığı oyla yeniden iktidara geldi. Adalet Partisi aynı seçimlerde yüzde 29.8'e gerilerken DP yüzde 11.9, Necmettin Erbakan'ın başkanlığındaki Milli Selamet Partisi yüzde 11.8, CGP YÜZDE 5.3, MHP yüzde 3.4, TBP yüzde 1.1, MP yüzde 06, bağımsızlar da yüzde 2.8 oranında oy aldı. 1977 seçimlerinde ise CHP oylarını yüzde 41.3'e çıkardı, AP de yüzde 36.9'a. Aynı seçimlerde MSP 8.5, MHP 6.4, CGP 1.9, DP 1.9, TBP 0.4, TİP 0.2, bağımsızlar da 2.5 oranında oy aldı.

DARBE SONRASI İLK SEÇİM

1980 darbesinin ardından ilk seçim sandığı ise 1983 yılında kuruldu. 1980 sonrası kurulan Anavatan Partisi (ANAP), girdiği ilk seçim olan 1983 seçimlerinde yüzde 45.1 oranında oy alarak tek başına iktidar oldu. Aynı seçimde Halkçı Parti (HP) yüzde 30.5, Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) yüzde 23.3, bağımsızlar da yüzde 1.1 oranında oy aldı. 1987 yılında yapılan seçimlerde ise ANAP'ın oyları yüzde 36.3'e geriledi. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) yüzde 24.8 oranında oy alırken, AP'nin yerine kurulan Doğru Yol Partisi (DYP) yüzde 19.1, Demokratik Sol Parti (DSP) yüzde 8.5. Refah Partisi (RP) yüzde 7.2, Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) yüzde 2.9, Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) yüzde 0.8, bağımsızlar da yüzde 0.4 oranında oy aldı. 1991 seçimlerinde Süleyman Demirel başkanlığındaki DYP, ANAP'ı geride bırakarak seçimlerden birinci parti olarak çıktı. DYP yüzde 27 oranında, ANAP yüzde 24, SHP yüzde 20.8, RP (MHP+IDP) yüzde 16.9, DSP yüzde 10.8, SP yüzde 0.4 ve bağımsızlar da yüzde 0.1 oranında oy aldı.

RP BİRİNCİ PARTİ

1995 seçimlerinde ise, kapatılan Refah Partisi seçimlerden birinci parti çıktı. RP'nin oy oranı yüzde 21.4 olurken ANAP yüzde 19.6, DYP yüzde 19.2, DSP yüzde 14.6, CHP yüzde 10.7, MHP yüzde 8.2, Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) yüzde 4.2 oranında oy aldı. 1999 seçimlerinde ise DSP yüzde 22.19 oranında oy alarak birinci parti oldu. Oy sonuçları DSP-MHP-ANAP koalisyonunun kurulmasına yol açarken, aynı seçimde MHP yüzde 17.98, Fazilet Partisi (FP) yüzde 15.41, ANAP yüzde 13.22, DYP yüzde 12.01, CHP yüzde 8.71, HADEP yüzde 4.71, BBP yüzde 1.46, bağımsızlar yüzde 0.87, ÖDP yüzde 0.80, DTP 0,58, LDP yüzde 0.41, DP yüzde 0.30, BP yüzde 0.25, MP Yüzde 0.25, İP yüzde 0.18, DEPAR yüzde 0.18, EMEP yüzde 0.17, DP 0.14, SİP yüzde 0.12, DBP 0.08 oranında oy aldı.

3 KASIM SEÇİMLERİ

3 Kasım seçimlerinde ise AKP yüzde 34.4 oranında oy alarak hem seçimlerden birinci parti olarak çıktı hem de tek başına iktidar oldu. Aynı seçimlerde CHP yüzde 19.4 oranında oy alırken, DYP, ANAVATAN, DSP, MHP gibi partiler de yüzde 10'luk barajı aşamayarak Meclis dışı kaldı. 3 Kasım 2002'de yapılan seçimlerde DYP yüzde 9.5, MHP yüzde 8.3, GP yüzde 7.2, DEHAP yüzde 6.1, ANAP yüzde 5.1, SP yüzde 2.5, DSP yüzde 1.2, YTP 1.1, BBP yüzde 1 oranında oy aldı.

(ANKA)