Üstündeki 'maşallah' en tehlikeli cisim olabilir

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sindirim Karaciğer Hastalıkları ve Beslenme Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ender Pehlivanoğlu; çocukları ev kazalarından korumak için önemli ipuçları verdi:

* Yaz aylarında çocuklarda en sık görülen kazalar neler?
Bu mevsimde hava sıcaklığına bağlı susama hissinin artması sonucu zararlı sıvı ve maddelerin içilmesi ile dışa dönük ve hareketli yaşamın getirdiği düşme, yaralanma ve boğulma gibi olaylara çok sık rastlıyoruz. Kaza olarak tanımlanmasa da sinek, böcek, yılan ve akrep sokmaları da diğer önemli durumlardır.

* Çocuklar görünmez kazalara neden bu kadar yatkın oluyor?
Bebek doğduğu andan itibaren çevresindeki cisimleri emme yeteneğine sahiptir. Bu yetenek, doğanın bebeğe verdiği olağanüstü bir ödüldür. Beslenme ancak bu sayede mümkün olur ve bebek anne memesinden gerekli besinleri böylece alır. Zeka, yürüme, oturma ve konuşma gibi beceriler henüz gelişmemiş olsa da; emme, bir refleks olarak doğumdan itibaren vardır. Bu nedenle yenidoğan, çevresindeki tüm cisimleri emer. Emekleme ve yürüme dönemlerinde halı ve döşeme üzerinde bulduğu çok küçük cisimleri ele geçirir ve ağzına götürür. Kısacası tehlikelerin boyutu ve sayısı artar.

ÇENGELLİ İĞNE TAKMAYIN

* Evlerin görünmeyen tehlikeleri nelerdir?
Bebek ve çocukların en sık yuttukları cisim metal paralardır. Çeşitli büyüklükteki paralar, yuvarlak oldukları için kolaylıkla yutulur ve genellikle göğüs ortasında bir yerde yemek borusuna takılır. Küçük oyuncak parçaları, legolar, metal çivi, vida, anahtar, kalem ve boya parçaları diğer çok yutulan katı cisimlerdir. Plastik ve madeni cisimler eğer kesici ve delici değillerse, ani olarak zararlı etki göstermezler. Fakat küçük saat pili gibi bebek için çekici, yutulması kolay ve masum görünümlü cisimler ne yazık ki mide içinde asidin sindirici etkisiyle açılarak, içlerinden zararlı ve zehirli maddeleri sızdırır. Bu durumda mekanik etkiden çok, kimyasal etki önem kazanır. Zehirlenmenin yanı sıra organda delinme ortaya çıkabilir. Yenidoğan bebekleri bekleyen bir başka tehlike aile yakınlarının mutluluk için taktıkları altın parçaları, maşallahlar ve çengelli iğnelerdir! Bebek emme refleksi sayesinde giysi veya yastığına tutturulmuş iğneyi ağızla açar ve çoğu zaman altın ve iğneyi birlikte yutar. Bu durumda açık olan iğne ucu yemek borusu veya mideye saplanır. Kısacası mutluluk felakete dönüşmeye başlar!

* Para veya diğer madelleri yutan çocuklar nasıl tedavi edilmeli?
Bu konuda en kolay tanı yöntemi bebeğin radyolojik olarak incelenmesidir. Metal cisimler röntgende kolaylıkla görülür. Fakat plastik, kumaş veya yumuşak cisimler röntgende görünmedikleri için endoskop adı verilen fiberoptik aletlerin yardımıyla bulunurlar. Sert ve keskin maddeler kusturularak kesinlikle çıkartılmamalıdır. Çengelli iğne bu bakımdan en riskli cisimlerden biridir. Endoskop adı verilen cihazla, yenidoğan bebeklerde dahi birkaç dakikada yabancı cisme ulaşarak vücuda zarar vermeden bu cismi dışarı çıkarmak mümkündür. Madeni para gibi yuvarlak, kaygan ve midede erimeyen maddeler 24 saatten daha uzun süre mide içinde durmaktaysa mutlaka çıkartılmalıdır. Eğer zararsız kabul edilen madde mideyi terk etmişse, çocuk ve bebeğin dışkısı sürekli gözlenerek, yabancı cisim vücuttan çıkıncaya kadar kontrol altında tutulur.

* Ev içinde yaşanan düşme ve çarpmalar kalıcı zarara neden olabilir mi?
Bebekler 9-12 aylık olduklarında, masa ve merdiven gibi ev eşyaları ve yükseklikler onlar için önemli risk oluşturabilir. Esnek kafa ve eklem yapıları sayesinde düşme ve çarpma sonucu oluşan travmalar, bebek ve çocuklarda ağır zararlara, özellikle kırıklara neden olmaz. Ancak sert yüzeylere ani ve baş üstüne düşme durumunda beyin travması gelişebilir. Kafa içinde kanama ve ödem oluşması halinde bebekte huzursuzluk, uyuklama, kusma ve ateş gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu durumda gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurarak beyin incelemesi yaptırmak zorunludur.

YÜRÜTEÇ KULLANMAYIN

* İlaç yutan çocuklara ilkyardım nasıl yapılmalı?
Yetişkinler için zararsız olan ilaç dozları bebekler için ölümcül olabilir. İlaç içiminden sonra mümkün olduğu kadar kısa sürede çocuk kusturulmalı. Bunun başarılamaması durumunda mide yıkanması için hastaneye başvurulmalı. Toksik (zehirleyici) kimyasal maddeler; tarım ilaçlarının solunması veya cilt teması yoluyla da zehirlenmeye neden olabilir. Bu durumlarda da hastanın yıkanarak temizlenmesi ve oksijen verilerek en yakın sağlık kurumuna gidilmesi yaşamı kurtarır.

* Yürüteç çocuklar için tehlikeli mi?
Eklem ve kaslarını yeteri kadar kontrol edemeyen, gelişimini tamamlamamış bebeklerde yürüteç kazaları ölümcül olabilir. Özellikle merdivenli ve çok katlı evlerde yürüteç kullanılması kesinlikle tehlikelidir. Hızlı hareket ederken yerdeki cisim, halı ve engellere takılan, dengesi bozulan yürüteç ile düşen bebeklerde çeşitli kemiklerde kırıklar oluşabilir.

* Plastik şişelere konulan temizlik maddelerinin içilmesi durumunda çocuklar nasıl tedavi ediliyor?
Evlerimizdeki birçok sıvı madde bebeklerimizin yaşamını tehdit ediyor; bulaşık makinesi deterjanı ve yağ çözücüleri, çamaşır suları, mutfak ve banyo temizlik maddeleri, kireç çözücüler, lavabo açıcılar, boya ve tiner gibi... Markalı ürünlere göre açıkta satılan kimyasal temizlik sıvıları daha zararlı maddelerdir. Bebek ve çocuğun evde kolaylıkla ulaşabileceği yerlerde ve çekici ambalajlarda duran bu maddeler yanlışlıkla içildiğinde, yemek borusu ve midenin yanması sonucu ortaya çıkar. Bebek sürekli kusmaya başlar, beslenme bozulur. Endoskopik inceleme sayesinde yanık ve hasarın derecesi anlaşılır. Ana tedavi; ağızdan beslenmenin kesilmesi ve çeşitli ilaçların damardan serum içinde verilmesidir. Röntgen çekilerek akciğer ve sindirim sistemindeki bozukluklar araştırılır. Daralan yemek borusu endoskop yardımıyla açılır. Ağır olmayan yemek borusu yanığının tedavisi son derece başarılı olduğu halde, ciddi daralmalarda birkaç kez dilatasyon adı verilen yemek borusunun genişletilme işlemi yapılmaktadır. Günümüzde Çocuk Gastroenteroloji (Sindirim, Karaciğer ve Beslenme Hastalıkları) uzmanlığındaki gelişmeler sayesinde bu tedavi yöntemleri kolaylıkla uygulanabiliyor.