Özürlü istihdamında Türkiye sınıfta kaldı

Türkiye, AB İlerleme Raporu kapsamında özürlülerin toplumsal hayata katılımlarını sağlamaya yönelik düzenlemeleri yapmak için anlaşma imzaladı. AB İlerleme Raporu'nda belirtilen özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru olanların çalışma hayatı içinde yer alması için çeşitli hukuki düzenlemeler yapıldı. Bu çalışmalar sonunda 2005 yılı verilerine göre bir kuruma işe yerleştirilmek üzere başvuran özürlü sayısı 490 bin 133. Bunlardan 55 bin 339'u kamuda, 159 bin 414'ü de özel kesimde işe yerleştirilmiş. Bütün veriler özürlülerin toplumsal hayata katılamadığını gösteriyor. Fiziksel Engelliler Federasyonu Genel Sekreteri Dr. Engin Avcı yaptığı basın açıklamasında "Özürlülerin toplumsal hayata katılımı için yedi bakanlığın söz sahibi olması nedeniyle bürokratik engellerden dolayı istenen noktalara gelinemedi" dedi.
Birçok ülkede özürlülerin topluma kazandırılması yönünde çeşitli çalışmalar mevcut. Bizde sağlıklı veriler elde etmek için Türkiye'de uygulanmakta olan özürlü kota sistemini ülkeler arası boyutuyla masaya yatırdık.

- Türkiye: 50 kişi ve üzerinde işçi çalıştıran kamu ve özelde 4 özürlü, 1 eski hükümlü 1 de terör mağduru çalıştırmak zorunda. Ücretlerde vergi muafiyeti var. Çalıştırmayanlara ise bin 266 YTL ceza kesiliyor. Cezalar Fon'a aktarılıp özürlünün ihtiyaçları için harcanıyor.
- Amerika: 1990 yılında çıkarılan Amerikan Özürlüler Kanunu (Americans with Disabilities ACT) ile 15 ya da daha fazla işçi çalıştıran işverenlere özürlü işçi çalıştırma yükümlülüğü getirilmiş.
- Almanya: 16 işçi çalıştıran işverenler, yüzde 6 oranında ağır derecede özürlü çalışan istihdam etmek zorunda.
- Avusturya: 25 kişinin üzerinde işçi çalıştıran şirketlere yüzde 4 özürlü istihdamı zorunlu tutuluyor.
- Belçika: Kamu kurumlarında özürlü istihdamı zorunlu. Özel sektör için zorunluluk yok ancak asgari gelirden indirim ve özel prim sistemi mevcut.
- Fransa: 1987 tarihli kanuna göre özel ve kamuda 20'den fazla işçi çalıştıran işyerle ri için kota yüzde 6. Ancak kurala uymayanların alternatif yükümlülüklerini yerine getirmesi şart. Örneğin, işverenin ya özürlülerle ilgili derneğe ya da özel eğitim görenlere mali yardımda bulunma gibi.
- Hollanda: En az yüzde 3, en çok yüzde 7 oranında özürlü istihdamı zorunlu.
n İngiltere: 1995 yılında yürürlüğe giren (Disability Discrimination Act DDA1995), 1944 tarihli bir yasayla zorunlu istihdam öngörülmüş. "Özürlü Ayrımcılığı Kanunu" ile çok geniş bir kesime koruma getirilmiş ve özürlülere yönelik ayrımcılık önemli yaptırımlara tabi tutulmuş. Ayrıca İngiltere'de 20 ya da daha fazla işçi çalıştıran işverenlere yüzde 3 oranında eski hükümlü çalıştırma yükümlülüğü getirilmiş.
(Kaynak: ILO, WHO, TÜİK)