Hesap Uzmanları Kurulunun finans kesimine yönelik denetimleri, Türkiye'de büyük paralar kazananların kaçırdıkları verginin de büyük olduğunu ortaya koydu.
Yıllık nakit, çek, senet, eft ve havale toplamı '500 bin YTL'nin üzerinde olan' kişi ve kuruluşların büyüteç altına alındığı denetimlerde 2005'de 611, 2006'da ise 563 kişi incelendi.
4.708 raporun düzenlendiği bu denetimlerde, 18 milyar YTL'lik beyana karşılık 5 milyar 450 milyon YTL'nin devletten kaçırıldığı saptandı. Hesap Uzmanları Kurulu Başkanı Mahmut Vural'dan alınan bilgiye göre, 2005 yılında başlatılan finans kesimi denetimleri büyük ölçüde tamamlandı.
Son
yıllarda kayıt dışı ekonomi ile mücadeleyi de öncelikleri arasına alan ve buna yönelik farklı bir denetim stratejisi güden Hesap Uzmanları Kurulu, finans kesimi denetimlerinde olaydan kişilere gitme (case base approach) yöntemini kullandı.
Burada uygulanan yaklaşımda stratejik enstrüman ''banka işlem bilgileri'' hedef ise ''kayıt dışı bırakılan ve firmanın ortakları, yöneticileri veya bunların güvendiği gerçek kişiler adına açılan hesaplarda izlenen hasılatın tespit edilerek kayıt içine alınması'' olarak belirlendi.
YILLIK 500 BİN YTL'Yİ AŞAN İŞLEMLERE BAKILDI
Hesap Uzmanları Kurulu'nun Ar-Ge Birimi, daha sonra bankaların 2003 ve 2004 yıllarındaki nakit, çek, senet, EFT ve havale bilgilerine yöneldi. Bu çerçevede, bankalardan söz konusu 2 yılda nakden (bizzat ya da başkası kanalıyla) yatırılmak suretiyle veya çek ve senet tahsili, havale ya da EFT yoluyla hesaplarında bir yıl içinde ''500 bin YTL'yi aşan (o dönem 500 milyar TL)'' işlem gerçekleştirilen kişi ve kuruluşların listesi istendi.
2003 ve 2004 yıllarına ilişkin bu bilgiler, 2005 yılı içinde Kurula ulaştırıldı. Yapılan değerlendirmede, nakit, çek, senet tahsili, havale ve EFT yoluyla hesaplarında bir yıl içinde ''500 bin YTL'yi aşan'' tutarda işlem yapılan gerçek ve tüzel kişi sayısı 287 bin 963 olarak tespit edildi. Bunların hesap sayısı da 645 bin 244 olarak belirlendi.
RİSK ANALİZLERİ YAPILDI
Hesap uzmanları söz konusu 287 bin 963 kişiyi, ciroları ve beyanları açısından bilimsel risk analizlerine tabi tuttu. Bu değerlendirme sonucunda 2004 yılında herhangi bir banka kanalıyla tahsil etmiş oldukları nakit, çek, senet, EFT ve havale tutarlarının toplamı '500 bin YTL'nin üzerinde' olan ve tespit edilen banka bilgilerinin kayıt dışı işlem içerme ihtimali yüksek bulunan 6 bin 410 kişilik liste hazırlandı. Ardından da bankalardan, söz konusu 6 bin 410 kişiye ilişkin daha detaylı bilgiler istendi.
Bu kişiler de, oluşturulan ekipler tarafından ön incelemeye alındı. Hesap uzmanları, kendilerine verilen inceleme listesinde adı geçen kişi ve işlemlerle ilgili yaptıkları ön incelemeler sonucunda, kayıt dışı hasılatla ilgili olmadığı anlaşılan ve bu nedenle vergi incelemesine gerek bulunmayan kişi ve kuruluşları liste dışı bıraktı. Geri kalan işi ve kuruluşlarda da kapsamlı vergi incelemesi başlatıldı. İNCELEME SONUÇLARI
Hesap uzmanları, 2005 ve 2006 yıllarında toplam 11 milyar 462 milyon 487 bin 920 YTL tutarında çek, havale, nakit ve EFT incelemesi gerçekleştirdi. 2005 yılında 611, 2006 yılında ise 563 kişi ve kuruluş, finans kesimi incelemesine tabi tutuldu. Böylece incelenen mükellef sayısı bin 174'e ulaştı ve hesap uzmanları bu kişilerle ilgili 4 bin 706 rapor düzenledi.
Son iki yıldaki incelemelerde, büyüteç altına alınan kişi ve kuruluşların devlete 18 milyar 38 milyon 576 bin 108 YTL gelir beyan ettiği, buna karşılık 5 milyar 450 milyon 584 bin 806 YTL'nin devletten kaçırıldığı ortaya çıktı.5,4 milyar YTL'lik gelirle devletten kaçırılan 2-3 milyar YTL'lik vergi bir yana, beyan edilen gelirin vergisinin de eksik hesaplandığı ve bu yolla da devlete 34 milyon 868 bin 536 YTL daha az vergi ödendiği anlaşıldı.
Hesap Uzmanları Kurulu Başkanı Mahmut Vural, 2005 ve 2006 incelemeleriyle ilgili düzenlenen raporların uzlaşma ile sonuçlananlarından, 2005 yılında 101 milyon 53 bin YTL, 2006 yılında ise 269 milyon 309 bin YTL tutarında vergi ve cezanın kesinleşerek, amme alacağına dönüştüğünü bildirdi.
DENETİMLERE DEVAM
Kurul Başkanı, incelemelerin gerçek etkisinin sadece ortaya çıkan rakamlarla sınırlı olmadığına da dikkat çekerek, ''Bu şekilde kayıt dışı işlemlerin, incelenme riskindeki artışa paralel olarak maliyeti de artmaktadır. Kayıt dışı işlemlerdeki bu risk maliyeti artışı, mükelleflerin kayıtlı ekonomiye geçişlerini hızlandıracağından, bu incelemelerin kamu ekonomisine dolaylı katkısı tarh edilen verginin kat be kat üzerinde olacaktır'' dedi.
Finans kesimi incelemelerinin sürdüğünü de kaydeden Mahmut Vural, şöyle devam etti:
''2006 yılında, Gelir İdaresi Başkanlığı, bankalardan 3 ayda bir gönderilen finans bilgileri ışığında yeni risk analiz çalışması gerçekleştirdi. Bunların bir bölümü de bizim uzmanlarımız tarafından incelemeye alındı. Finans kesimi denetimleri bundan sonra da devam edecek.
Ancak biz bu yıl denetimlerde ağırlığı emlak sektörüne vereceğiz. Gayrimenkul piyasasında geçen yıl başlattığımız vergi incelemeleri bu yıl biraz daha yaygınlık kazanacak. Burada da, gayrimenkul projelerini gerçekleştiren kişi ve kuruluşların finans hareketlerine bakacağız. Bankalardan bu kişilerin, yakınlarının ve çalıştırdıkları kişilerin hesap hareketlerini isteyeceğiz. Bu yolla da gerçek gelirlere ulaşacağız. Emlakla ilgili incelemelerin ilk sonuçları da bu yılın sonlarında alınmaya başlar.''
Bu arada hesap uzmanlarının finans kesimi inceleme sonuçları şöyle:
İNCELEMELER 2005 2006 ------------------- -------------- ---------------- İncelenen mükellef 611 563 Düzenlenen rapor 2.489 2.217 İncelenen matrah-YTL 8.233.926.374 9.804.649.734 Bulunan matrah farkı-YTL 1.896.827.651 3.553.757.155 Bulunan vergi farkı-YTL 14.997.907 19.670.629
5.4 milyar YTL vergi kaçırıldı
