Havada kapışma günlerine doğru

Yoğun yaz sezonu artan petrol fiyatlarıyla birlikte sona ermek üzere. Her ne kadar da petrolde rakamların gerilemeye başladığı haberleri gelse de iç hatlarda rekabete giren havayolları bu durumdan ciddi şekilde etkilenecek. Bilet fiyatları aşağı çekildikçe yolcu talebi artıyor, doluluk oranları yükseliyor, ama havayolları bu durumda ne kazanıyor, ne kaybediyor iyi tahlil edilmesi gerekiyor. Rekabetin kavga boyutuna ulaşması ve sektörün tahminlerden öte büyümesine paralel olarak problemlerde ciddi bir hal almaya başladı. Çünkü Türkiye'nin teknik alt yapısı bu büyümeyi taşıyacak boyutta değil. Yeterli pilot olmadığı gibi önceden havayollarının kapısından içeri adım atamayanlar bile bugün kokpitlerde kaptan ve ikinci pilot pozisyonda sorumluluk üstleniyor. Uçaklara bakım yapan teknik elemanlarda da aynı sıkıntılar söz konusu. Bitmedi. Sektörün hızlı bir şekilde büyüdüğünü gören bir çok müteşebbis de pastadan pay almak için havayolu kurma çalışmasına girdi. Hali hazırda üç şirket kurulmak üzere. Yeni havayolları hangi hatlarda, hangi ekiple uçacak meçhul. Ya da hangi havayolunun yetişmiş personelini bir kaç yüz dolar yükseğe transfer ederek, mevcut sıkıntılı tabloyu iyice karmaşık hale getireceğini düşünen yok. Yaz sezonunda dolu dolu uçan havayolları, yoğun uçuş sebebiyle bakımları ne derece iyi yaptılar bilinmez, fakat kışın da dolu uçmak için kontrolsüz fiyat indirimi yapmaları korkarım azcık ümit veren sektörde kriz günlerinin habercisi olacak. Bu gidişata Ulaştırma Bakanlığı ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün zamanında müdahale etmesi, en azından havayolu kurma kriterlerini yükseğe çekerek, mali ve teknik yeterliliği olmadığı halde her arzu edenin şirket kurmasına izin vermemesi icap ediyor.

BOEING VE AIRBUS DTÖ'DE
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki sivil havacılık kavgası, Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) masasına resmen kondu. ABD ve AB kendi aralarında anlaşamayınca, havacılık şirketlerinin haksız rekabete uğradığı iddiasıyla dosyalar eşliğinde DTÖ'ye baş vurdular. Büyük yolcu uçağı pazarında dünya piyasasına hakim iki şirketin kavgaları her yıl alınan uçak siparişleriyle tırmanmaya başladı. Özellikle son iki yılda Airbus'ın, Boeing'i geçmesi ise kavgalı rekabetin başlangıcı oldu. ABD, Airbus'a çok düşük faizli kredi verilmesi ve yeni model uçağının kar etmemesi durumunda, kredi borcunun silineceği yönündeki tespitleriyle hareket ediyor. Karşı taraf da Boeing'e sağlanan desteğin usulsüzlüğünden dem vuruyor. Boeing'in Amerikan Savunma Bakanlığı, Uzay ve Havacılık Dairesi NASA'nın ihalelerini alarak teşviklerden faydalanmış olması da Airbus'u rahatsız ediyor. DTÖ 2006'ya kadar karar verecek. Ancak nasıl bir karar çıkacağı meçhul. Her iki şirkete ceza verilmesi de söz konusu, her iki şirketin bu akıbeti görüp dosyalarını geri istemeleri de. Boeing ve Airbus'a verilecek ceza iki kalem; ciddi tazminat ve teşviklerin kesilmesi. Bana göre Airbus'un daha fazla haksız bulunması gibi bir ihtimal daha var. Ama bu durum bile iki şirketin ceza almasını engellemez.