 |
| Eklem ağrılarından kurtulun
|
|
Aşırı hareket, çok az kilo ve ağırlığın bir tarafa yüklenmesi gibi nedenlerle ortaya çıkan eklem ağrıları yaşlılarda olduğu kadar gençlerde de görülüyor. Rahatsızlık başında fark edilirse spor ve egzersiz yapılarak düzeltilebilir.
Eklemleri etkileyen rahatsızlıklar artrit ve artroz olmak üzere iki tipte görülür. Artrit, iltihaplı eklem rahatsızlıkları için kullanılır. Birçok türü vardır. En yaygın şekli 'romatoid artrit'dir. Artroz, iltihabi bir hastalık değildir. Kemiklerin aşınıp yıpranması sonucu oluşur. Bugün, 60 yaşın üzerindekilerde sıklıkla görülen, 45 yaş altında nadiren görülen artroz hastalığını ele alıyoruz. Ülkemizde yaklaşık 5 milyon kişi eklem yıpranmasına bağlı ağrılardan muzdariptir. Eklem ağrıları yaşam sevincini yok eder. Sportif hobilere imkan vermez ve bazen her adımı sıkıntılı yapar. Ancak ağrılardan dolayı hareketlerini kısıtlayan, yani eklem ağrılarına teslim olan bir kimse kendine iyilik yapmaz. İltihabi olmayan bu eklem hastalığının nedenleri çeşitlidir. nn Aşırı kilo nn Çok az hareket nn Ağırlığın bir tarafa yüklenmesi nn Doğuştan ya da sonradan olan eklem kusurları (örneğin x ya da o bacaklar, kalça eklemi yapısal bozuklukları) en önemli nedenlerdir. Artroz'da eklemlerdeki kemik uçlarını koruyan kıkırdak aşınmıştır. Normalde bu kemik uçlarında yumuşak, elastik bir kıkırdak kılıfı vardır. Sürekli yük, kıkırdakları pürüzlendirir, elastikiyetini azaltır. Kıkırdaklar giderek incelir ve kırılgan olur. Kıkırdak tamamen aşınıp, kemikler birbirine sürtünmeye başlarsa artroz ağırlaşır. Ağrılar başlar ve eklem hareketlerinde azalma olur. İş bununla da kalmaz. Kıkırdakların yıkımı ile iltihap uyarıcı maddeler eklem sıvısına karışarak, eklem kapsülünde şişme ve ağrılı iltihaba yol açar.
Eklemler için tehlike sürekli zorlanmadır.
Artroz en sık ömür boyu vücudun ağırlığını taşıyan bel, diz ve kalça eklemlerinde görülür. Ancak el, ayak, omuz ve dirsek eklemlerinde de oluşabilir. Hastalık riski gerçi yaşla birlikte artar ama artroz gençlerde de olabilir. Bazı meslek gruplarında aynı eklemlerde artroz sıkça görülür. Kompresörle çalışan parçalayıcı makineleri kullananlarda dirsek eklemlerinde; seramik döşeyicilerinde diz eklemlerinde artroz'a sıkça rastlanır. Ayrıca sürekli sağlıksız ayakkabı giyenlerde, örneğin çok ince, yüksek ökçeli ayakkabı ile dolaşanlarda eklemlere olan baskı fazladır. Tek taraflı ağırlık taşımalardan da kaçınmak gerekir. Kıkırdak bir kere bozuldu mu zararın tamiri mümkün olmaz. Çünkü kıkırdak yeniden oluşamaz.
Tanı (teşhis) Klinik bulgu, uygun kan tetkikleri ve röntgen çoğu kez tanıya götürür. Artroskopi ve biyopsi gerekebilir.
Artroz tedavisinde ana prensipler:
1. Egzersiz Bilinçli egzersiz hastalığın seyrini yavaşlatabilir. "Fazla hareket fakat zorlama yok". Çünkü hareket eklemin beslenmesini ve metabolizmasını destekleyen biyolojik uyarıdır. Eklem kıkırdağına olan hafif baskı damarları olmayan kıkırdak dokusunun besin almasını sağlayabilir. Temposu, basıncı aynı kalan hareketler eklemlere ve eklem metabolizmasına yararlıdır. Tüm sıçrama ve mücadele biçimindeki sporlar eklemlere zarar verir. Eklem ağrıları olan kişiler için fazla güç gerektirmeyen, ritmik, akıcı ve yumuşak hareketler -örneğin yokuş olmayan yolda bisiklet kullanma, yüzme, yürüme, dans etme- yararlıdır. Su, vücut ağırlığını taşıdığı için ve eklemlerin hareketini kolaylaştırdığı için, yüzme egzersizi özellikle idealdir. Tenis, basketbol, voleybol, futbol gibi ani ve yön değiştirici hareketlerle birlikte olan spor türleri eklem kıkırdağının aşınmasına yol açar. Hedefli güçlendirme ve germe egzersizleri eklemleri koruyan kasların etkinliğini artırarak eklemleri güçlendirir.
2. Fizik tedavi Hasta eklemlere yük bindirmeksizin yaptırılan özel hareketlerle eklem çevresindeki kaslar güçlendirilerek bunların destek fonksiyonları geliştirilir. Masaj, yerel kan dolaşımını iyileştirir. Eklemlerin hareket yeteneğini azaltan kısılmaları giderir, gevşeme sağlar. Sıcak uygulamaları ya da aktif artrozda soğuk uygulamaları ağrıyı yatıştırır. Elektrik ve ultrasonik tedavileri, dolaşımı ve metabolizmayı iyileştirir.
3. Doğru beslenme Kilo fazlalığı kıkırdak katilidir. Verilen her kilo eklemlerin yükünü azaltır. Bol sebze, meyve, kuru baklagiller, haftada 2 kez balık, ölçülü miktarda kabuklu kuruyemiş (ceviz, fındık, badem, fıstık) ve yağsız süt ürünlerini içeren sağlıklı beslenme kalp-damar sağlığı için olduğu gibi, eklem sağlığı için de önemlidir. Artroz'la birlikte eklemlerde iltihabi olay varsa, vitamin E, Omega 3 yağ asitleri, enzim ve midye ekstreleri alınması yararlı olur. Alkol, nikotin ve kafein gibi keyif maddeleri kemik metabolizmasını kötüleştirir.
4. İlaçla tedavi Hafif şikayetlerde ısırgan otu hapları, aspirin, parasetamol, naproksen, ibuprofen, düşük dozlarda rahatlama sağlar. Yerel uygulanan pomatlar kanlanmayı iyileştirir ve iltihabi prosese karşı koyar. Glukosamin ve kondroitin sülfat tabletleri kıkırdak hücrelerinde kolajen oluşumunu destekleyerek artroz vakalarında yararlı olabilmektedir. Ağrıların fazla olduğu vakalarda steroidsiz antiromatizmal ilaçlar (örneğin bitlosenak, indometacın) hem ağrıyı keser, hem de iltihabı azaltır. Bunlar sürekli kullanılıyorsa Rabitap ya da Nezoprostol adlı ilaçlarla birlikte alınmaları mide ülseri riskini azaltır. Özel durumlarda (enfeksiyon tehlikesi) iltihap önleyici maddeler (kortizon) doğrudan hasta ekleme şırınga edilir.
5. Ameliyat Artroskopi; ucu dürbünlü bir ince boru ile hasta eklemin incelenmesidir. Artroskopi sırasında kıkırdak hasarı giderilebilir ve rahatsızlık veren kıkırdak dokusu alınabilir ya da eklem boşluğuna iltihap önleyici madde (kortizon) verilebilir.
BİSİKLETE binme, yüzme, yürüme, dans etme gibi sporlar eklem ağrılarına iyi gelirken, tenis, basketbol, voleybol, futbol gibi spor türleri ağrıları artırabilir
|
