Sağlıksız beslenme gelişme geriliğinin en önemli nedeni
* Boy kısalığı, topluma ve anne-baba boyuna göre hesaplanan bazı oranlara göre; yüzde 3'lük dilimin altında olma durumudur. Genelde altta yatan hormonal bir sorun çıkma olasılığı yüzde 10'dan azdır.
* Boy uzaması kızlarda ortalama olarak 11.5 yaşında maksimum hızına ulaşır (yılda ortalama 8.3 cm) ve genelde iskeletin son halini alması ile 16 yaşında durur.
* Erkeklerde maksimum hız kızlardan daha geç olarak 13.5 yaş civarında başlar (yılda 9.5 cm) ve ortalama 18 yaşında durur. Genetik yapıya, alınan ilaçlara ve eşlik eden bazı hastalıklara bağlı olarak, boy uzamasının daha erken sonlanması veya daha geç dönemlere de devam etmesi gözlenebilir.
* İlk adet toplumsal ve ailesel olarak farklı olmakla birlikte, genelde 9-16 yaş arası gözlenir. Genelde ilk adet, maksimum boy uzamasının gözlendiği yıldan bir yıl sonra görülür. Bu dönemde böbrek üstü bezinden salgılanan bazı hormonlar iskelet yapıda uzamaya neden olan kemik plaklarını kapatmaya başlar. Yani; uzama hızı adetten sonra yavaşlar.
* Kalıtımsal faktörler, beslenme düzeni, psikolojik etkenler, doğuştan varolan genetik hastalıklar (Turner, Down sendromu gibi), hormonal hastalıklar (tiroid hormon eksikliği gibi), kortizon gibi ilaçların kullanılmak zorunda kalınması ve gencin kronik hastalıkları (şeker hastalığı, mide-bağırsak sisteminin gıda emilimini azaltan hastalıkları, akciğer, böbrek ve beyin hastalıkları gibi) boy uzamasını etkileyen faktörler olarak sayılabilirler.
* Tüm dünyada beslenme yetersizliği; gelişme geriliği ve boy kısalığının en önemli ve yaygın nedenidir. Aile öyküsü de çok önemlidir. Gelişme geriliği ve boy kısalığında, ailesel olarak ergenliğe girme ve boy uzaması normalden daha geç zamanda olmaktadır. Bu bir hastalık olarak kabul edilmemektedir.
* Kalıtım, boy uzamasında en önemli rollerden birine sahip. Öyle ki, muhtemel erişkin boyu 'anne-baba boyu' esas alınarak hesaplanır. Anne-baba boyuna göre hesaplanan değerin 5- 10 cm'den fazla değişmeyeceği göz önünde bulundurulmalıdır.
* Çocuğun ilk birkaç yıldaki gelişimi ve boy uzaması, ergenlikteki boy uzamasını da etkilemektedir. Bu nedenle, çocukluktan itibaren sevilen bir ortamda dengeli beslenme, yeterli uyku düzeni ve yeterli spor ile genetik potansiyel de unutulmayarak, maksimum boy uzaması sağlanabilir.
* Boy uzamasını artıracak belirli bir yiyecek grubu saptanmamıştır. Genel olarak, yeterli kalsiyum, vitamin-mineral, protein ve kalori içeren gıdaların tüketilmesi önerilmektedir. Aşırı protein veya kalori alımının hedef erişkin boyu uzatmadığı gözlenmiştir.
* Basketbol veya voleybolun boyu uzattığına dair bilimsel veri yoktur. Boy uzaması için aktivite kısıtlaması da yoktur. Ancak, kemiklerdeki büyüme plaklarına stres uygulayabilecek ağırlık kaldırma gibi sporlarda aşırıya kaçılmaması önerilebilir. Bu konuda bir uzman yardımı alınabilir.
|
