Akaryakıtta sorun

Akaryakıt bayileri eyleme hazırlanıyorlar. Pazartesi günü Ankara'da pompa kapatacak bayiler kâr paylarının düşüklüğünden şikayetçiler. Enerji Bakanlığı ile akaryakıt dağıtım şirketleri ve bayiler arasında yapılan görüşmelerde kâr paylarının litre başına iki cent artırılması planlanmıştı. Hazine ise bu artışın yılın geri kalan dönemi için 200 trilyonluk ilave maliyet yaratacağını öne sürerek onay vermek istemiyor.
Varsayalım ki, bayiler haklı, kâr payları oldukça düşük. Paylarının istedikleri gibi litre başına iki cent artırılmasıyla sorunları çözülecek mi? Çok zor. Çünkü bizim akaryakıt sektörümüzün başlıca sorunu gereğinden fazla akaryakıt istasyonu bulunması. Aşağıdaki tabloda Türkiye'de istasyon başına düşen taşıt sayısı ile diğer bazı ülkeler karşılaştırılmış.

Ülke.....................................Taşıt/İstasyon
ABD . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..1,289
Almanya . . . . . . . . . . . . . . ....3,196
Fransa . . . . . . . . . . . . . . . .....2,077
İngiltere . . . . . . . . . . . . . . .....2,408
Türkiye . . . . . . . . . . . . . . . . . .551

Tablo, sektördeki sorun hakkında bir fikir veriyor. Örneğin Almanya'da bir istasyon 3,196 taşıta hizmet verirken, bizde bu sayı sadece 551. Kurallara göre iki benzin istasyonu arasında şehir içinde en az 2 kilometre, şehir dışında ise 5 kilometre bulunmalı. Buna rağmen her yüz metrede bir istasyonun bulunduğu semtler var. Bayilerin "kâr edemiyoruz" yakınmalarına rağmen şu anda sırf İstanbul'da en az 200 kişi ya da kuruluş benzin istasyonu açabilmek için onay bekliyor. Madem istasyon işletmek bu kadar kârsız o zaman bu ilgi neden?
Akaryakıt ilginç ve de renkli bir sektör. Bir yanda sayıları az da olsa para aklamak için bu işe girdiği öne sürülen bayiler, diğer yanda izinsiz çalışanlar. Kimi iyi bir yerde konumlanmış, muazzam satış yapıyor, kimi sinek avlıyor. Türkiye'de şu anda yüzde 4-4.5 dolayında olan bayilerin brüt kâr payının birçok Avrupa ülkesinin üzerinde olduğu görülüyor. Ancak sayı fazla olunca satış miktarı bayileri tatmin edecek boyuta ulaşamıyor. Sektördekiler, bir bayinin bu işten kâr edebilmesi için günde ortalama 15,000 litre akaryakıt satması gerektiğini söylüyorlar. Ama Türkiye'de 12,000'i aşkın bayinin çoğu bu rakama ulaşamıyor. Çünkü sayıları fazla ve bu nedenle rasyonel çalışamıyorlar.
Sektörün önemli sorunları var. Dün CNBC-e'de konuşan bayilerin işveren örgütü TABGİS'in başkanı Rasih Akbay, yılda 2 milyon tona ulaştığı belirtilen kaçak akaryakıt satışına dikkat çekti. Devletin bu işten 2.5 milyar dolar dolayında vergi kaybı olduğu belirtiliyor. Ciddi ölçüde haksız rekabete yol açan bu kaçak sisteminin engellenmesi şart.