IMF ile dördüncü bir yol daha var

IMF ile 2005 sonrasına ilişkin ortaya çıkan üç seçenek var. Program sonrası izleme, ihtiyati stand-by ya da halen uyguladığımız türden normal stand-by. Şu ana kadar dillendirilen dördüncü bir seçenek yok ancak IMF yetkililerinin Ankara'daki temasları sırasında İngilizcesi Extended Fund Facility (EFF) ya da Türkçesi Genişletilmiş Fon Kolaylığı olan bir düzenleme türü için dar bir çevrede de olsa nabız yokladığı belirtiliyor. IMF'nin şu ana kadar bu konuyu resmen gündeme taşımaması bizi ortaya konulan üç seçenek ile sınırlıyor. Ancak yine de EFF'in üzerinde ciddi şekilde durulması gerektiğini düşünüyorum.

Neden EFF?
EFF'nin normal stand-by'dan bazı farkları var. Bir kere en az üç yıl için yapılıyor. Yani orta vadeli. Dolayısıyla belirsizliği giderme açısından daha uzun vadeli bir etki yapabilir. Ayrıca stand-by'a göre daha uzun vadeli finansman sağlıyor. Geri ödeme süresi daha uzun. Stand-by kredisini 2 ila 4 yıl arasında geri öderken, EFF'i parayı kullandıktan 4 ila 7 yıl sonra geri ödüyorsunuz. Daha da önemlisi bu düzenlemelerde ülkenin taahhüt ettiği şey yapısal reformlar. Kredi reform takvimi yerine getirildikçe serbest bırakılıyor. Bu özelliği itibariyle bize uyabilir çünkü Türkiye'nin ekonomideki düzelmeyi kalıcı hale getirmesi için bundan sonra yapması gereken yapısal reformlara odaklanmak. Yani EFF olsa da olmasa da bunu yapmak zorundayız.
İş dünyasının da istediği aslında buna benzer bir düzenleme. Hafta içinde IMF ile görüşen TOBB heyetinden başkan vekili Halim Mete üç yıllık yapısal reformlara ağırlık veren bir stand-by istediklerini söyledi. Halim Mete'nin işaret ettiği şey belki de stand- by'dan çok EFF düzenlemesine uyuyor.
Şu anda dünyada hali hazırda IMF ile EFF yürüten iki ülke var: Sri Lanka ve Sırbistan Karadağ. Ancak geçmişte hem doğu Avrupa hem de Latin Amerika ülkelerinde uygulanmıştı. Mesele Arjantin 1998'de 2.8 milyar dolarlık üç yıl vadeli bir EFF düzenlemesi başlatmıştı. Amaç ülkenin orta vadeli reform programının desteklenmesiydi. EFF uygulayan ülkeler işgücü piyasası, vergi sistemi, bütçe süreçleri, yargı ve sağlık sistemlerindeki reformları gerçekleştirmeyi ve özelleştirmeyi tamamlamayı taahüt ediyorlar. IMF ise ülkeye bunları yaparken tam destek veriyor, ödemeler dengesi kaynaklı problem yaşamamasına çalışıyor.

Hükümet ne ister?
EFF IMF'nin işine gelebilir ancak hükümet buna sıcak bakmayabilir. Çünkü bu düzenlemeyi başlatmak demek IMF ile en az üç yıl daha gitmek demek. Bu ise zamanında yapılması halinde 2007 genel seçimlerine IMF programı ile gidilmesi anlamına geliyor. Bu nedenle politikacılara çok şirin bir fikir olarak gelmeyebilir.
Hükümeti bu düzenlemeden uzak tutabilecek diğer bir gerekçe ise EFF'i uygulamanın getirdiği ağır yük. Eğer bu seçenek üzerinde karar verilirse hükümetin kökten değişimlere yol açabilecek yapısal reformlar konusunda sıkı taahhütler altına girmesi geekecek ki bu da politik olarak esnekliğini azaltabilir, zaman zaman sıkıntılı anlar yaşamasına neden olabilir. Bu nedenle hükümet EFF yerine vadesi 18 ya da 24 ay olan normal bir stand-by'a daha sıcak bakabilir.