ABD'nin Türkiye'den talepleri

Genelkurmay 2. Başkanı Org. İlker Başbuğ'un dünkü açıklaması ile ABD'nin Türkiye'den üsler konusundaki talepleri ile ilgili konu yeniden ısındı.
Taleplerin temelinde ise yıllar önce Türkiye ile ABD arasında varılan ancak 11 Mart 1980'de yürürlüğe girebilen Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması var.
Bu anlaşma iki ülkenin, "barışçıl, eğitim amaçlı ve NATO çerçevesi içinde olmak kaydıyla" birbirlerinin üs ve limanlarından yararlanma yoluna gitmesi şartını getiriyor.
Başta İncirlik olmak üzere, ABD uçakları, Türkiye'de anlaşma ile belirlenen "sayıyı ve alanı" aşmamak kaydıyla eğitim uçuşlarını gerçekleştirdi.
SEİA'nın uygulaması 10 yıl boyunca da bu şekilde yürütüldü.
1990 yılına gelindiğinde Körfez Savaşı'nın çıkması ile merhum Cumhurbaşkanı Turgut Özal, SEİA'nın kapsamını genişletmek için atağa geçti.
Özal'ın o dönemdeki hedefi, SEİA'yı ABD ile Mısır arasında bulunan ve ekonomik getirisi de olan bir çerçeveye taşımaktı.
Turgut Özal, buna gerekçe olarak da ABD ile Türkiye arasındaki "stratejik ortaklık" anlaşmasını gösterdi.
ABD ise o dönemde SEİA'nın kapsamının çok geniş bir çerçeveye yayılmasını istemedi.
Ayak direyen tarafta yer aldı. Bunun yerine, koalisyon güçleri ile birlikte Irak'ta "istikrarı sağlamak" çerçevesinde Çekiç Güç'ün kullanılmasına ilişkin bir anlaşma yönüne gitmeyi tercih etti.
Çekiç Güç de daha sonra isim değiştirmesine rağmen, 15 Mart 2003 tarihine kadar İncirlik'teki görevini sürdürdü.
Bu tarihte, Milli Güvenlik Kurulu'nda alınan bir karar ile ABD'nin Irak işgali gerekçe gösterilip, "Görevinin anlamı kalmadığı" belirtilerek İncirlik'ten ayrılmaları sağlandı.
ABD'nin talepleri
ABD'nin Türkiye üzerinden asker göndermesine olanak sağlayacak olan 1 Mart Tezkeresi'nin Meclis'ten geçmemesi ve İncirlik'in de görev süresinin tamamlanması üzerine ABD Türkiye'ye yeni taleplerle geldi.
Bu taleplerin bazıları, daha Meclis'ten geçen tezkere ile kabul edildi.
Bu sırada da 10 yıldır üzerinde durulmayan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması yeniden gündeme getirildi.
SEİA ile ilgili görüşmelerin askeri kesimler arasında yürütülmesine karar verildi.
Bu çerçevede Genelkurmay İkinci Başkanı Org. İlker Başbuğ da bir süre önce ABD'ye yaptığı gezide konu üzerinde görüşmelerde bulundu.
Kapsam genişletme
ABD'nin SEİA çerçevesindeki taleplerine gelince;
Öncelikle ABD'nin, İncirlik ve diğer üsler ile ilgili yurtdışına dönük "operasyonel kullanıma yönelik" görev talebi söz konusu değil.
Org. Başbuğ'un da dün açıkladığı gibi, SEİA'nın kapsamını genişleten bir çaba söz konusu.
Yani, uçuş eğitimlerini yaparken bunların kapsamını, uçak ve personel sayısını genişleten bir arayış içinde.
İncirlik'ten eğitim amaçlı kalkan uçakların çizeceği rota SEİA ile belirlenmişken, bunun kapsamını biraz daha geniş tutmayı amaçlıyor.
Hatta, teknik ekipmanlarına getirilen sınırlamayı da genişletmeyi amaçlıyor.
Sonuç olarak ABD, "yurtiçi ve dışına yönelik operasyonel amaçlı olmasa da eğitim dışına çıkan yetkilere kavuşmak" istiyor.
Konunun bir uzmanının da dün vurguladığı gibi, "İncirlik'ten kalktığında Suriye ve İran sınırını, hatta daha da içini gözetleme özelliğine sahip olabilecek" yeteneklere kavuşmayı amaçlıyor.
Yoksa, ABD'de de Türkiye'de asker konuşlandırmak veya Anadolu üzerinden başka yerlere asker göndermenin olanaksız olacağını 1 Mart Tezkeresi ile öğrenmiş bulunuyor.
Büyük Ortadoğu Projesi'ndeki gibi bir anda yüklenip tepki toplamak yerine, SE- İA kapsamında yavaş yavaş genişletmenin yolunu arıyor.
Ankara'da hem Türk Silahlı Kuvvetleri hem de hükümet, ABD'nin SEİA kapsamının bu şekilde genişletilmesine sıcak bakmıyor.
Org. Başbuğ'un dün yaptığı açıklamayı alkışlamasına bakıldığında, hükümetin uzun süre de bu konuda bir adım atmamakta kararlı olduğu görülüyor.