|
 |
 |
 |
 |
|
Karabasan değil, uyku bozuklukları korkutuyor
Psikolojik sorunlardan kaynaklanan uyku bozuklukları, cinsel isteksizlikten ereksiyon problemlerine, trafik kazalarından iş hayatında başarısızlığa kadar yaşamın pek çok alanını olumsuz etkiliyor. Uyku bozukluğu, nedenine yönelik tedavi ediliyor. Karabasanlar ve kâbuslar ise, uzmanlar tarafından doğal karşılanıyor
* Sorunlar, sıkıntılar neden uykusuzluk yapar?
Sorunlarla birlikte var olan uykusuzluk, bu sorunların çözümüne yönelik bir refleks mekanizmasıdır. Birtakım sorunların varlığında refleks olarak insan bu sorunların çözümüne odaklandığı için, uyku ihtiyacı ikinci planda kalabilir. Gündüz kafamıza takılmadığını düşünsek de, bazı sorunlar gün içinde biz farkında olmadan da zihnimizi meşgul etmektedir. Bu meşguliyet, akşam boş kaldığımız uykudan hemen önceki zamanda daha da büyür, sorunlar su yüzüne çıkar ve uykumuzu etkiler.
* Uyku bozuklukları psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir mi?
Belli birtakım psikiyatrik hastalıklarda da uyku fizyolojisi bozulabilir. Bu, günlük problemlerin insanın uykusunu kaçırmasından farklı bir durumdur. Bu durumun, sebep olan hastalıkla birlikte incelenmesi gerekir. Depresyon, anksiyete bozuklukları, alkol bağımlılığı uykusuzluğa sebep olabilir.
* Uyku sorunumuzun psikolojik sorunlardan mı, yoksa fizyolojik rahatsızlıklardan mı kaynaklandığını kendimiz anlayabilir miyiz, nasıl anlayabiliriz?
Eğer bir insan devamlılık gösteren uyku sorunu ile karşı karşıyaysa, bu konuda bir doktora danışmalı. Kendisi birtakım şikâyetlerden yola çıkarak, hastalıklar yakıştırmamalı. Uykusuzluk her zaman bir hastalık göstergesi olmayabilir. Problemi uyumuş olduğumuz uyku saatlerine göre ele alamayız. Problemin varlığı, genel olarak hayatımızın bu durumdan ne kadar etkilendiğiyle değerlendirilmelidir. Örneğin insanın kaç saat uyuduğu değil, uykusundan aldığı verimle iş yaşantısının ya da sosyal hayatının ne kadar etkilendiği ele alınmalıdır.
* Uyku ile tedavi ettiğiniz psikolojik rahatsızlıklar var mı?
Depresyonda ve depresyonun da içinde görülebildiği iki uçlu mizaç bozukluğunda, uyku düzeni çok önemli bir yer tutar. Uykusuzluk bu tip rahatsızlıklarda erken bir belirti olarak varolabildiği gibi, başlı başına birkaç gün arka arkaya uykusuz kalmakla da, yatkınlığı olan insanlarda bu tip durumlar tetiklenebilir.
* Gece kâbus görmek bir hastalıktır, diyebilir miyiz?
Herkes hayatının bir döneminde kâbus görebilir. Bu kâbuslar çok sık görülmeye başlarsa, hem çok rahatsız edici bir duygu yaratır, hem de kişi "kâbus göreceğim" korkusuyla bazen uyumaya bile korkar. Dolayısıyla bu durum uykusuzluk yaratır. Bu kâbusların başlamasına neden olan herhangi bir psikolojik travmanın varlığı belirlenmişse veya kişi hep aynı tip rüyaları görüyorsa, bu psikiyatristin ilgilenmesi gereken bir durum. Örneğin; savaş sendromu geçirenler, olay geçtikten sonra bile uzun yıllar savaşla ilgili kâbus görebiliyorlar.
* Gece terörü nedir?
Kâbuslarla çok karıştırılır. Kâbuslar her yaşta görülebilir. Rüyaların en fazla görüldüğü uykunun REM bölümünde ortaya çıkar. Halbuki uyku terörü daha çok çocukluk döneminde ve derin uyku anında belirir. Çocuk genellikle gecenin ilk bölümünde korkunç bir çığlıkla uyanır. Gözlerini bir noktaya diker, etrafa boş boş bakar. Yüzünde bir dehşet ifadesi vardır. Yanına gelenlere hiçbir şekilde cevap vermez. Şaşkın bir haldedir. Uyandırmaya çalıştığınızda direnç gösterir. Göz bebekleri büyür, terler, nabzı hızlanır. O sırada tamamen ayrı bir dünyadadır. Bu zaten bir çeşit uyanma bozukluğudur. Bu durum geçtikten sonra tekrar uykuya devam eder, sabah da olayla ilgili hiçbir şey hatırlamaz. Halbuki kâbusta kişi hemen kendine gelir ve ne olduğunu anlatabilir. Gece terörü çocuklarda görülüyor, ancak yaş ilerledikçe genellikle kaybolur, çok sıksa bazı ilaçlarla tedavi edilebilir.
* Uyanma bozukluğu nedir? Neden bazı insanlar uyanırken çok zorlanır, hatta çok sinirlenir? Sabahları çok sinirli olmak bir hastalık mıdır?
Uykusuz kişi zaten genel olarak daha çabuk sinirlenir, daha tahammülsüzdür, dolayısıyla sabahları da daha agresif olabilir. Ancak, "uyanma bozukluğu" denen hastalık yataktan kalkarken zorlanma değil, derin uyku sırasında ortaya çıkıp, kişinin görüntü olarak uyanıkken, beyninin halen uykuda olduğu bir tür hastalıktır. Bu kişiler o sırada değişik hareketler yaparlar, uykuda yürüyebilirler, bağırabilirler.
* Uykuda yürüme çok sık rastlanan bir durumdur?
Uyku terörü ya da uykuda yürüme genellikle ailevi özelliği olan çocukluk çağı hastalıklarıdır. Beynin gelişimiyle ilgili bir hastalık olduğu düşünülüyor. Bu durum sara hastalığıyla çok karıştırılır, gece geçirilen bazı tür nöbetlerden ayrılması gerekir. Her insan hayatında bir kez uykuda yürüyebilir. Ancak bu değişik gecelerde tekrarlanırsa, biz hastalık olarak değerlendiriyoruz. Bunlar aileyi ya da kişiyi çok korkutur ama göründüğü kadar kötü hastalıklar değillerdir. Genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkıp, ergenlik çağında kaybolurlar.
* Uyku düzeni insanın cinsel hayatını nasıl etkiler?
Uyku bölünmüşse ya da yeterli derecede uyku alamıyorsanız, diğer bütün fonksiyonlar gibi cinsel hayatınız da etkilenecektir. Uyku apne sendromu yaşayan erkeklerde kesintili uykuya bağlı olarak; isteksizlik, ereksiyon problemleri, erken boşalma gibi cinsel fonksiyon bozuklukları ortaya çıkabilir. Herhangi başka sebeple uykusunu alamayan kişilerde de cinsel fonksiyonlarda bozukluk beklenen bir durumdur. Kadınlarda genellikle isteksizlik şeklinde olur.
* Karabasan'ın tıp dünyasındaki karşılığı nedir?
Tıptaki adı uyku felcidir. İnsanlar rüya gördükleri REM uykusu sırasında, göz ve solunum kasları dışında tamamen fizyolojik bir felç durumundadırlar. Hiçbir kasları çalışmaz. Böyle olmasaydı, biz rüyalarımızı oynar hale gelirdik. Rüyamızda ne yapıyorsak, yatakta da onu yapmaya başlardık. Bazen rüyadan uyandığımızda beynimiz uyanık ve etrafın farkında olduğumuz halde, hareket edemez, ses çıkaramaz ve göğsümüzün üzerinde bir ağırlık varmış gibi hissederiz. Bunu herkes hayatının bir döneminde en az bir kez yaşamıştır. Korku verici bir durumdur. Ama saniyeler içinde kendiliğinden düzelir. Karabasanın olma nedeni; uykudan uyanmamıza rağmen REM uykusundaki fizyolojik felç halinin, uyanır uyanmaz çözülmemesine bağlıdır.
* Uyku hastalıkları olanlar hangi doktora gitmeli?
Uyku hastalıkları geniş bir bilimsel yelpaze gösteren bilim alanıdır. Birçok uzmanlık alanını ilgilendirir. Bazı hastalıklar nörologları, bazıları psikiyatristleri, bazıları göğüs hastalıkları ve kulak burun boğaz uzmanlarını ilgilendirir. Şu an ülkemizde uzmanlık alanı olmamasına karşın, birçok disiplinin aktivite göstereceği bir bilim dalıdır. Benim kanaatim; çok yakın gelecekte dahiliye, cerrahi, çocuk ve kadın doğum gibi bir ana tıp dalı olacaktır.
* Gündüz aşırı uyku eğilimi bir hastalık mıdır?
Gündüz aşırı uyku eğilimi, uyku hastalıklarına bağlı olarak sıklıkla gelişen, gece uyku kalitesinin bozulması nedeniyle dinlendirici uykunun olmamasına bağlı olarak, kişinin gündüz yaşamında uyku eğiliminin artması ve kimi zaman iş başında bile küçük uyku ataklarının olması halidir. Yaşamımızda önemi elbette çok fazladır. Kişinin çalışma kapasitesini ve becerisini doğrudan etkileyen önemli bir durumdur. Diğer bir önemi ise, trafik kazaları ve iş kazalarında oynadığı roldür.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
