|
 |
 |
 |
 |
|
Plaklardan yükselen şarkılı propaganda
45'lik ve 78'likleri yalnızca sanatçılar değil, parti ve seçim propagandalarında siyasetçiler de kullandı. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Alkan bu renkli dönemi araştırdı
Şarkılı propagandanın geçmişi 95 yıl öncesine uzanıyor. Türk siyasi tarihinde ilk ideolojik plak 1909 yılına, ilk seçim propaganda plağının tarihi ise tek parti dönemine, 1943 yılına dayanıyor. Seçimlerde propaganda olarak şarkıları plaklarda kullanan ilk siyasi lider Milli Şef olarak anılan İsmet İnönü. Tek parti olarak girdiği 1943 seçimlerinde İnönü propaganda amacıyla kahvehanelerde ve köy meydanlarında hoparlörden çalınması için dört plak yaptırdı. Bugüne kadar plakları seçim propagandası olarak en iyi kullanan partiler ise Adalet Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi. Haklarında en fazla mizahi plak doldurulan iki lider ise Süleyman Demirel ve Necmettin Erbakan.
İLK TAŞ PLAK İNÖNÜ'DEN
İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Yard. Doç. Dr. Mehmet Ö. Alkan 'plakların siyasi tarihi'ni inceledi. Alkan'ın araştırmasına göre Türkiye'de ilk siyasi parti plağı 31 Mart döneminde Hareket Ordusu Komutanı Mahmut Şevket Paşa tarafından taş plak olarak dolduruldu.
İlk seçim plakları mizahi tarzda 1912-1932 yılları arasında Meddah Sururi Bey tarafından hazırlandı. 78'lik bu taş plakların ilki 'Mahalle Kahvesinde Mebus İntihabı', ikincisi ise 'Belediye İntihabı' adını taşıyordu. Plaklı seçim propagandasını ilk kez 1943 seçimlerinde İsmet İnönü kullandı. Bu seçimlerde İnönü dört adet taş plak doldurarak, taşraya gönderdi ve belediye hoparlörlerinden halka dinletti. Alkan 1960 yılına kadar taş plakların 'iktidarın sesi' olduğunu söylüyor.
Alkan'a göre 1961 sonrasında artık taş plaklar yerini 45'liklere bırakmaya başladı ve seçimlerde plaklar bir propaganda aracı olarak kullanılmaya başlandı. Bu dönemden sonra artık plaklar muhalefet ve toplumun sesi haline de dönüştü. 1973 seçimlerinde ise 45'likler seçimlerin ayrılmaz bir parçası oldu. Alkan, 1980 yılına kadar kullanılan ve özellikle seçim dönemlerinde veya hemen sonrasında piyasaya çıkan plakların üç grupta toplandığına dikkat çekiyor; partilerin kendi propagandasını yapmak için çıkardıkları plaklar; ticari amaçlı olarak çıkarılan, bir partiyi ve liderini destekleyen veya yeren plaklar ile siyasi mizah plakları.
Günümüzde olduğu gibi siyasi partiler, o dönemde de popüler şarkıları seçim meydanlarında çaldılar. CHP'nin kullandığı Şenay'ın 'Sev Kardeşim', Ali Rıza Binboğa' nın 'Yarınlar' ve Ünal Büyükgönenç'in 'Yeni Bir Türkiye' adlı şarkıları gibi...
Yard. Doç. Dr. Mehmet Ö. Alkan parti, lider ve seçim propagandası yapmak için kullanılmaya başlanan plakların kısa süre içinde mizah ve eleştiri için de doldurulmaya başlandığını anlatıyor. Plakların bu kadar çok yaygın olmasının nedenini ise Türk toplumunun sözlü kültüre ve aşık geleneğine sahip olmasına bağlıyor: "Okur-yazar oranı yüzde 80'lerde deniliyor olsa da Türk toplumu için hala etkili araç ses ve görsel malzeme. 2002 seçimlerinde AKP ve Genç Parti bu ikisini çok iyi kullandı. Bugün de televizyonu kullanan, mesajlarını kısa ve net cümlelerle anlatan propagandada başarılı oluyor."
Sesli ve sazlı seçim propaganda araçlarının taş plaktan 45'liklere, 1980'li yılların sonunda kasetlere, 90'lı yıllarda video kasetlere ve 2000'li yıllarda ise CD'lere doğru seyir izlediğini anlatan Alkan, "İletişim araçlarının kişiselleşmesi ile birlikte son seçimlerde bu durum, cep telefonu mesajı ve email halini aldı" diyor. Alkan övgü plaklarının yanı sıra siyasi mizah plaklarının 1960'ların ortasında piyasada görülmeye başlandığını ve 1965'ten itibaren seçim dönemlerinin kıyasıya bir rekabet halinde geçmesinin siyasi mizahı besleyen başlıca kaynak olduğunu söylüyor. 1960'lı yıllarda ortaya çıkan ve 40 yıla damgasını vuran Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Alparslan Türkeş ve Necmettin Erbakan siyasi mizah plaklarının da başlıca malzemesi oluyorlar.
Alkan ilk sırada en çok dalga geçilen liderin Demirel, ikinci sırada ise Erbakan olduğunu söylüyor. Dört lider dışında Çetin Altan, Hamido, Turan Feyzioğlu, Feruh Bozbeyli, Kemal Satır gibi isimler de siyasi mizah plaklarına konu oluyor. CHP ile ilgili ilk mizah plaklarından biri 1965 seçimlerini kaybeden İnönü ve CHP için Modern Komikler Parazitler Yavuz ile Fuat'ın hazırladığı 'Ağlama Değmez Paşa' adını taşıyan ve 'Ağlama Değmez Paşa, Çoban Sülü geçti başa' nakaratının yer aldığı plak. CHP için yapılan bir başka plak ise 1965 seçimlerinde CHP'nin sloganı 'ortanın solu'nu eleştiren yine Parazitler'in hazırladığı 'Ortanın solu dedi, partiyi yere serdi' plağı. Birçok parti liderinin plaklarda övgüsü yapılırken Necmettin Erbakan için ise hicveden plaklar yapıldığı ortaya çıkıyor. Birinin 'Yallah Tazyik Erbakan' adını taşıdığı bu plaklarda Erbakan'ın seçim dönemlerinde verdiği sözleri tutmadığı anlatılıyor.
MHP seçim dönemleri ve dışında Ülkü Ocakları aracılığı ile plaklar yayınlayarak seçim meydanlarında kullanıyor. Bunlardan biri "30. Türkçüler Bayramı Armağanı" olarak hazırlanan ve dönemin Türk-pop müziğinin tanınmış ismi İlham Gencer'in seslendirdiği plak. Ülkü Ocaklarının hazırladığı plaklardan en çarpıcı olanı Alparslan Türkeş'e atfedilen 'Alparslan Türkeş diyor ki' sözleri ile başlayan plak. Bu plakta, "Bu mücadelede herhangi bir sebeple geriye dönersem vurun. Davaya katılıp geriye dönen herkesi vurun" sözleri dikkat çekiyor.
28 MART'IN ŞARKILARI
28 Mart yerel seçimleri için partiler eski yıllarda olduğu gibi mesajlarını müzikle veriyorlar. İşte bugün seçim meydanlarında yükselen 'nağmeler'... Cumhuriyet Halk Partisi (CHP): Kenan Doğulu'dan "Güzeller içinden bir seni seçtim."
Demokratik Sol Parti (DSP): Artık klasik hale gelen ve sözlerini Genel Başkan Bülert Ecevit'in yazdığı 'Ak Güvercin Marşı'.
Anavatan Partisi (ANAP): Ogün Okan'dan "Yüzde yüz".
Genç Parti (GP): "Onuncu Yıl Marşı".
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP): Uğur Işılak'ın 'Hadi gel' ile Genel Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın kendi sesinden "Beraber Yürüdük Biz Bu Yollarda" adlı şarkıları.
Yeni Türkiye Partisi (YTP): Söz ve müzikleri Erkal Zenger'den "Bir güneş içinden bin yıldız doğar, bir yıldız evreni ışığa boğar".
Doğru Yol Partisi (DYP): Anonim eserler "Atabarı" ve "Mavilim".
Saadet Partisi (SP): Saadet Türküleri adı altında Feridun Özdemir, "Vur Gümlesin", Orhan Hakalmaz "Çare Belli", Bestami Korkmaz "Bayrağımın Hilalisin" ve "Bir olalım", Erkan Mutlu "Benim Ülkem", Ömer Çelik "Umudu Sandığa Sakla", "Sana da yer var" gibi şarkıların yer aldığı özel seçim kaseti kullanıyor.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
