Ziraat ve Halk ayrılıyor mu?

Kamu bankaları gündemde öne çıkmaya başladı. Önce, krizde birleştirilen Ziraat ve Halkbank'ın yönetimlerinin tekrar ayrılacağı ve IMF ile Dünya Bankası'nın da bu görüşte olduğu yolunda haberler çıktı. Ardından ortak yönetimin başkanı Zeki Sayın Milliyet'e "Böyle bir gelişmeden haberim yok" dedi ve hükümete seslendi "Bankaları öldürüp satacaklarsa yerimize başkalarını getirsinler."
Sektörün üçte birini kontrol eden Ziraat ve Halkbank yönetimlerinin ayrılması doğru, hatta geç kalmış bir adım. İki bankaya ortak yönetim atanmasının altında yatan iki temel amaç vardı. Bunlardan ilki Ziraat ve Halk'ın fon yönetimlerinin ortak hale getirilerek para piyasaları üzerinde baskı yapmalarının önüne geçilmesiydi. İkinci amaç ise yeniden yapılandırma sırasında ortak davranarak rasyonellik sağlanmasıydı.
Gerçekleşenler
Bu amaçların ikisi de belli ölçüde gerçekleşti. Uyumlu fon yönetimi politikası izlemeleri krizle boğuşan piyasaları rahatlattı. Yeniden yapılandırma ile iki bankanın yüzlerce verimsiz şubesi kapatıldı, personel sayısı azaldı. Bir üçüncü amaç daha vardı; o da bu bankaları 2003 sonu itibariyle özelleştirmeye hazır hale getirmekti. Olmadı. Birbirinden ayrı yapılarda olan iki bankanın özelleştirme yöntem ve imkanları da farklılık gösterdiği için bu amacın gerçekleşmesi bir ortak yönetimin varlığını gerektirmiyor. Aksine ayrı olmaları özelleştirme açısından daha iyi olabilir.
Ortak yönetim, kriz sonrası kırılgan dönemde önemli roller üstlendi ve ciddi faydalar sağladı. Ancak gelinen noktada böyle bir yönetime gerek kalmadığını düşünüyorum. Aksine ortak yönetimin fayda sağlaması bir yana özellikle Halk Bankası'na zarar vermeye başladığı bile ileri sürülebilir. Çünkü ortak yönetimin dikkatini daha büyük olması nedeniyle Ziraat üzerinde yoğunlaştırdığı ve bu durumun Halk'ı olumsuz etkilediği yolunda şikayetler duyuyoruz. Ortak yönetim misyonunu tamamladı. Ancak kamu bankalarıyla ilgili sorunlar devam ediyor. Dünkü Zaman Gazetesi'nde yer alan Zekai Özçınar imzalı bir haberde kamu bankalarının bankacılık yapmadığı ve Hazine'nin hazinedarı haline geldiği yolunda uyarıda bulunan bir Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) raporundan söz ediliyor. YDK ayrıca bu bankaların özelleştirilmesi gerektiğini söylüyor.
Sürpriz yok
Rapor sürpriz değil. Bugün Ziraat aktifinin neredeyse dörtte üçü kamu kağıtlarından oluşuyor. Buna karşılık kredi olarak kullandırılan kısım ise yüzde 5 dolayında. Yani Türkiye'deki toplam mevduatın neredeyse dörtte birini tek başına toplayan Ziraat, parayı aracılık fonksiyonu gereği kredi şeklinde ekonomiye aktarmak yerine yüksek kamu açıklarını finanse etmek gibi bir yükün altında olan Hazine'ye plase etmiş ya da etmek zorunda bırakılmış.
Hükümetin de sürdürülmesi zor olan bu tablonun farkında olduğunu sanıyoruz. Duyduğumuz kadarıyla Devlet Bakanı Ali Babacan başkanlığında kamu bankalarının durumunu gözden geçirmek için bir komisyon kurulmuş. Ortaya, muhtemelen, bu bankaların biraz daha küçültülmeleri ve mümkünse özelleştirilmeleri gerektiği gibi bir sonuç çıkacak. Sonra ne yapılacak? Göreceğiz.