THY acilen uçak almak zorunda ama alamıyor!

Boeing veya Airbus, THY'ye uçak satabilmek için vergi borcu olmadığını ve yöneticilerinin de sicilinin temiz olduğunu ispat etmek zorunda.

THY'nin parası, kredisi var. İşlere yetişemiyor. Sattığı eski uçakların yerine yenilerini koyması lazım. Ama uçak alamıyor. İstiyor, ama alamıyor. Bilgiyi veren bürokrat, "Geçen yıl yürürlüğe giren İhale Kanunu'na göre THY'nin ihale açması ve uçak alması neredeyse imkansız" dedi.

THY'deki kaynaklara sordum. Doğruymuş. Hemen halihazırda 7 uçak alınması gerekiyormuş. "20 adet almalıyız" diyenler bile var. Ama, nasıl alacaklarını kara kara düşünüyorlarmış. THY uçak alımı için öncelikle ihale açmak zorunda. Şartname hazırlayacak ve üreticileri davet edecek.

Örneğin, Airbus ve Boeing. Davet edilen bu firmalar, mali durumlarının iyi olduğunu gösteren tüm belgeleri bankalardan alarak THY'ye sunacak. Cirosuna, sattığı ve satacağı uçaklarlara ilişkin bilgi verecek.

Araştırma geliştirme faaliyetlerine ilişkin belgeler getirecek. Şirketin sosyal güvenlik prim borcu olmayacak. Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olmayacak. Vesaire vesaire...

Kanunu açıp baktım. Onlarca madde var. Firmalar her madde için ayrı evrak hazırlayıp getirmek zorunda. Bununla kalmıyor, teminat da isteniyor. Örneğin Airbus, 2 milyar dolarlık ihaleye müracaat ettiğinde 200 milyon dolarlık teminat getirecek.

Düşünebiliyor musunuz; THY, yıllık cirosu 54 milyar dolar (Türk ekonomisinin yaklaşık çeyreği) olan Boeing'den mali yeterlilik belgesi isteyecek. Ayrıca THY, Boeing'e "Yöneticilerinden herhangi birinin kesinleşmiş cezası var mı?"gibi abuk sorular da sormak zorunda.

Boeing ihaleye giremeyebilir!
Aklıma geldi. Boeing'in CEO'su Phil Condit, şirkette etik değerlere önem vermediği gerekçesiyle istifa ettirilmişti. Skandal üzerine skandal yaşanmıştı. Komik gelebilir ama, Türk İhale Kanunu'na göre Boeing'den uçak alınmasına bu skandal bile engel olabilir. Sadece durumun bir komisyonca tespit edilmesi gerekli! THY'den edindiğim ilginç bir detay daha var.

Airbus veya Boeing almaya karar verdiniz. Uçağın parçalarını tek tek farklı üreticilerden satın alabiliyorsunuz. Örneğin, motoru GM'den pazarlık edip daha ucuza mal etmek mümkün. Koltukları veya uçağın Boeing tarafından üretilmeyen parçalarını başka üreticilerden alabilirsiniz.

Uçak firması tüm bunları sizin için biraraya getiriyor. Böylece uçağın fiyatı yüzde 20-30 daha ucuza gelebiliyormuş. THY'yi bağlayan, İhale Kanunu'na göre uçağı oluşturan malzemelerin alımı için ayrı ayrı ihale açılması, komisyonların kurulması, şartnamelerin hazırlanarak duyuruların yapılması, ilanların verilmesi (bunun için de ayrı bir ihale lazım). İhaleye katılan olursa, şartlarını yerine getirip getirmediğini incelemek gerekiyor.

Yani imkansız. THY şimdi bu kanunu delmenin, arkasından dolanmanın yollarını arıyor. Cesaret edebilirlerse, çıkış yolu bulacaklarına eminim. Ne yazık ki, buldukları yolun onları mahkemelik edeceğine de eminim.