ELEKTRİK dendi mi bizim kuşağın anlatacak çok öyküsü vardır. Mum ışığında ders çalıştığımız günlerde, küçük tüpe bağlanan incecik tülün yaydığı aydınlık hepimizi etkilemişti. Belki de bu büyülü ışığa o nedenle "lüks" adı verilmişti. Özal'la birlikte elektrik kesintisini neredeyse unuttuk. Ancak 1990'lar, "karanlıkta kalacağız" sloganı ile korku yıllarına dönüştürüldü. Ak Parti iktidarı, enerji dosyasını yeniden araladı. Milli çıkarlar gerekçe gösterilip, milletin uyutulduğu, milyarlarca dolar soygun yapıldığı ortaya çıktı. Meclis Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu, enerji yatırımlarına özel olarak eğildi. Gündeme damgasını vuran konu ise Ruslar'la yapılan "doğalgaz pazarlığı" oldu.
ÖNCELİK YERLİ KAYNAK Enerji Bakanı Hilmi Güler, göreve başlar başlamaz üç noktaya odaklandı. Önce Ruslar'a döndü, "Gelin gaz fiyatında bir jest yapın" dedi. Ardından, pahalı elektrik satın alınan yap-işletdevret işletmecilerini görüşmeye çağırdı. Nihayet, yerli kömür ve su ile elektrik üretimine ağırlık verdi. Ruslar'la 11 ay süren müzakereler sonunda, gerek Batı Koridoru'ndan gerekse Mavi Akım'dan alınan gaz için yeni şartlar oluşturuldu. Enerji Bakanı Güler, "ticari sır", "stratejik boyut" gerekçesiyle sınırlı bir çerçeveyi anlattı. Yeni anlaşma kapsamında bildiğimiz noktalar şunlar: -Doğalgaz tek fiyattan alınacak. -Yaz aylarında doğalgaz fiyatı ucuzlayacak. -Al ya da öde miktarları düşürülecek. -Turusgaz devreden çıkarılacak. Rus şirketi Gazprom'la ortaklaşa atılan imzanın mürekkebi kurumadan tartışma başladı. Mavi Akım gazında fiyatın önemli ölçüde arttığı söylendi. Sızan bilgilerden sonra gizlilik zırhı delindi ve zihinlerde ister istemez soru işaretleri belirdi. Enerji Bakanlığı koridorlarında yaptığım kısa turda edindiğim bilgiler, kuşkuları biraz olsun dağıtacak nitelikte. Ruslar'la anlaşmaya giden yolda açılan kartlar, elde edilen sonuçlar şöyle:
BÜYÜK PAZARLIKLAR -Mavi Akım'da gazın fiyatını belirleyen formülde hata vardı. Hatta, aynı tarihli iki anlaşma tespit edildi. Belgeyi gören Ruslar kendi iç muhasebesini yaptı. -Aslında Mavi Akım'dan alınacak gazın fiyatı da tartışmalıydı. -Sonradan 103 dolar civarında olduğu ifade edilen fiyat, formül belirsizliği nedeniyle Türk tarafınca pazarlığa açıldı. -Hukukçular, Ruslar'ın tahkime gitmesi halinde davayı kazanma olasılığının yüksek olduğunu belirtti. -2002 yılında, Türkiye'deki seçimler öncesinde Gazprom'un yaptığı indirimin geçici olduğu anlaşıldı. Fiyatın 2004'te en az 10 dolar artacağı görüldü. -Aynı kaynaktan alınan gaz için dört fiyat yerine tek fiyat saptandı. Sır sayılan bu fiyatın 123 dolar olduğu kamuoyuna yansıdı. Fiyat, resmen teyit edilmedi ama bir fikir oluşturmaya yetti. -BOTAŞ'a da müşterileri için tek fiyat uygulama fırsatı doğdu. -2011 yılında fiyatın yeniden gözden geçirilmesi karara bağlandı. -Ruslar, anlaşmadaki "al ya da öde" şartını değiştirmeyi kabul etti. Batı Koridoru'ndan 14 milyar metreküp, Mavi Akım'dan yıllara göre 2-4-6-8 milyar metreküp gaz alması gereken Türkiye, tüketmediği gaza para ödeme baskısını hafifletti. -Zorunlu alınması gereken gaz miktarı düşürüldüğü için başka kaynaklardan, daha ucuz gaz alınmasına kapı aralandı. -Elektriğin yüzde 63'ünü doğalgazdan üreten Türkiye, bu anlaşma sayesinde, gelecek yıl elektrik fiyatlarını sabit tutma avantajı kazandı. -Ortaklık yapısı tartışılan, yolsuzluk eleştirilerine hedef olan Turusgaz kademeli olarak devreden çıkarıldı. Enerji Bakanlığı, kurdaki artışa rağmen bu ay doğalgaza yapması gereken yüzde 4.5 zammı askıya aldı. Dünya siyasetindeki etkinliği bilinen, önemli ticari ortağımız konumundaki Rusya ile çatışma yerine uzlaşma zemini bulunması şüphesiz doğru bir tercih. Bu tercihin, Türkiye'nin orta uzun vadeli ekonomik geleceği açısından anlam ifade edebilmesi için Bakan Güler'e görev düşüyor. Hilmi Bey'in, Ruslar'la konuşarak, anlaşma kapsamı ile ilgili bazı detayları açıklaması yararlı olacak.
