Hastalıkları artık aşı yenecek!

İnsanı öldürücü hastalıklara karşı koruyan aşı, şimdi biyoterörizme karşı savunma silâhı. Yakında kalp hastalıklarını hatta AIDS'i bile önleyecek
Yirminci yüzyılın sonuna dek çiçek, kızamık, difteri gibi birçok hastalığa çare olan ve insanlığa büyük hizmet veren aşı son dönemlerde "modası geçmiş" gibi görülüyordu.

Ancak tıptaki son gelişmeler aşının yeniden dönüşünü hazırladı. Bilimadamları kanser, alzheimer, kalp hastalıkları hatta AIDS ve ebola gibi hastalıkları yenebilecek aşılar üretmek için çalışmalara başladı. Peki aşı ne işe yarıyor?

NEDEN HASTA OLURUZ
Aşının ne işe yaradığını anlayabilmek için önce hastalıkların nasıl ortaya çıktığını bilmemiz gerekiyor. Neden hasta olduğumuzu hiç düşündünüz mü? Örneğin sinek ısırığı, alerji ya da soğuk algınlığı gibi basit bir hastalığı ele alalım.

Vücudun her türlü mikropla farklı yöntemlerle mücadele eden, bağışıklık sistemi adı verilen bir savunma ordusu vardır. Lökosit adı verilen hücreler damarlarda düzenli olarak devriye gezerek, yabancı bir kimyasal madde olup olmadığını kontrol ederler. Tespit edince de ortadan kaldırmak için hemen harekete geçerler.

Mikroplar yani işgal kuvvetleri ilk savunma hattını aşacak kadar güçlüyse devreye bağışıklık sistemi hücreleri girer. Bunlar soğuk algınlığı, grip gibi hastalıklara karşı savaşta uzmanlık kazanmış askerlerdir. Ancak bazı durumlarda bu bile yeterli olmaz.

Daha gelişmiş bağışıklık hücreleri saldırıya geçer. Bu hücreler bir virüsle karşılaştıkları zaman onu tanıyarak bir dahaki sefere gerekli önlemi alabilen hücrelerdir. Suçiçeği gibi hastalıklara hayatımız boyunca sadece bir kere yakalanmamızın nedeni de bu hücrelerdir.

Bağışıklık hücreleri vücudun savunma ordusunun sadece bir kısmıdır. Bunun yanı sıra antikorlar adı verilen moleküller vardır. Antikorlar, virüslerin ve mikropların yüzeyini kaplayarak mikrobun hareket kabiliyetini engeller. T hücreleri adı verilen hücreler de mikrobu içine alarak yok ederler.

Bu sistem düzenli bir ordu gibi hareket ederek düşman birlikleri vücuttan atar. Ancak bazı durumlarda virüsler, bağışıklık sistemi henüz harekete geçmeden vücudu işgal eder ve kontrolden çıkarak çoğalmaya başlarlar. Bu noktada da hastalık başlar.

AŞI NE İŞE YARAR?
İşte aşıların görevi de burada başlıyor. Bazı hastalıklara karşı bağışıklık sistemi dışarıdan yardıma ihtiyaç duyar. Aşılar, bağışıklık hücrelerine vücuda girmesi muhtemel mikropları tanıtır ve sorun yaratabileceği konusunda uyarır. Böylece sistem daha önce karşılaşmadığı bir mikroba karşı müdahale eder.

Bugüne dek aşılar sıtma, verem ve AIDS gibi hastalıklara çare olamıyordu. Bu hastalıklara karşı doğal bir bağışıklık yöntemi, modeli bulunmadığı için bilimadamları doğadan örnekler alıp aşı üretemiyordu. Ancak son dönemlerde bağışıklık sisteminin olanakları keşfedilip farklı stratejiler geliştirildi. ABD Aşı Araştırma Merkezi yöneticisi Doktor Gary Nabel ve ekibi "temel destek" adı verilen bir yöntem üzerinde çalışıyorlar. Bu yöntemde bağışıklık sistemine direkt olarak aşı verilmiyor, virüs öncelikle "koklatılıyor".

BAŞLARKEN...
Yirminci yüzyıl tarihe, bilim ve insanlık adına birçok sevindirici gelişmenin yaşandığı yüzyıl olarak geçti. Bilimadamları, çaresi yok denilen birçok hastalığa çare buldu. Yüzyıllardır milyonlarca insanın ölümüne neden olan hastalıklara karşı aşılar bu yüzyılda geliştirildi. Öyle görünüyor ki 21'inci yüzyıl daha önemli bir zaman dilimi olacak. Amaç: İnsan ömrünü olabildiğince uzatabilmek... İşte ünlü TIME dergisi bununla ilgili geniş bir dosya hazırladı. SABAH'ın ayrıntılarıyla yayınlayacağı dizide "Niye aşı olmalıyım?", "Doktorsuz bir yaşam mümkün mü?", "Uzun yaşam için ne yemeliyim?" gibi çok basit ancak hayati önem taşıyan soruların cevabını bulacaksınız...

YARIN
* 10 yıla kadar hazır olması beklenen AIDS aşısı nasıl geliştiriliyor?

* İnsanoğlu kanser araştırmalarında ne kadar yol kat etti?

* Kanser ilaçları ve etkileri.

* El yıkamanın sağlık için önemini biliyor muydunuz?