Kıbrıs ve Avrupa Ordusu konularında Ankara'nın attığı yapıcı adımlar Türkiye-AB ilişkilerini yumuşattığı gibi, ABD Dışişleri Bakanı Powell'ın Ankara'yı ziyaretinde yapılan görüşmeleri de etkiledi. Görüşmelerde, Türkiye, baskı yapılan taraf olmaktan çıkıp, baskı yapan taraf haline geliverdi. Nitekim Ecevit, Powell'dan Kıbrıs müzakere sürecinin başarısı için Rum ve Yunanlılar'a iyi niyetli ve yapıcı hareket etmeleri yolunda etkin uyarılarda bulunmasını istedi.

Kıbrıs'ta iki toplum liderinin buluşması bahar havası yarattı. Denktaş'la Klerides davranış ve açıklamalarıyla çözüm umutlarını yeşerttiler. Ancak, bu sürpriz gelişme birtakım soruların zihinleri kurcalamasına yol açtı. Taraflar gerçekten çözüm istiyor mu? Yoksa tutumları taktik hesaplara mı dayanıyor? Müzakere sürecinden kalıcı çözüm çıkar mı?

Bu soruların isabetle yanıtlanabilmesi, önce tarafları masaya oturmaya ve tavır değiştirmeye sevkeden nedenlerin incelenmesini gerektiriyor.

Türkiye neden çözüm istiyor?
Ankara açısından önde gelen bir neden, Denktaş'ın ve arkasındaki Türkiye'nin Kıbrıs'ta çözümsüzlüğün esas sorumluları oldukları hususunda Batı kamuoyunda benimsenen görüşün Kıbrıs davasına zarar verdiğinin anlaşılmasıdır.

Diğer bir neden, AB'nin, Kıbrıs Rum kesiminin üyeliğine ilişkin olarak saptadığı takvimden kaynaklanıyor. AB, Helsinki Zirvesi'nde, Rum kesimini Kıbrıs sorunu çözümlenmese de 2002 sonunda üyeliğe kabul edeceğini, ancak nihai kararın "bütün ilgili unsurların dikkate alınarak" verileceğini kararlaştırmıştır.

Sözkonusu üyelik takvimi Ankara'yı, Rum kesiminin tüm Kıbrıs'ı temsil eden meşru devlet sıfatıyla AB'ye üye olmasının yaratacağı riskleri ve tehditleri değerlendirmeye sevketmiştir. Ortaya çıkan tablo, bölünmüş bir Kıbrıs'ın AB'ye katılmasının Türkiye'nin AB ile sürekli bir çatışma rotasına gireceğini göstermiştir.

Rum tarafının uzlaşma niyeti yok
Klerides'in müzakere masasına oturmasının temel nedeni ise taktiktir. Masadan kaçmış görünmemektir. Esasında, Rum tarafının çözüm diye bir sıkıntısı yoktur. AB, Kıbrıs'ı bölünmüş olarak dahi üyeliğe kabul edeceğini açıklayarak Rumlar'a istedikleri çözümü hediye etmiştir. Ayrıca, Atina'nın, Güney Kıbrıs üyeliğe alınmadığı takdirde vetosuyla AB'nin genişleme sürecini veto etme tehdidi de Rumlar'ın direncini artırmaktadır. Bu durumda, Rum tarafının müzakerelerde AB'ye girinceye kadar oyalama taktiği uygulayacaklarını söylemek yanlış bir tahmin olmaz.

Ancak, AB'de Fransa ve Hollanda gibi üyelerin bölünmüş bir Kıbrıs'ın alınmasının zarar vereceği kanısında olmalarının, Türk tarafının elini kuvvetlendiren husus olduğu unutulmamalıdır.

Washington da, Rum kesiminin tek taraflı olarak AB'ye katılmasının bölgedeki güvenlik dengelerini altüst edeceği ve NATO'nun etkinliğine zarar vereceğinden endişe duymaktadır. Ayrıca, ABD, teröre karşı geliştirdiği strateji bağlamında "laik-demokratik-Müslüman modelin" dünyadaki tek temsilcisi olarak önemli bir rol biçtiği ve yanında görmek istediği Türkiye'yi zaafiyete uğratacak bir gelişmeyi arzu etmez.

Bunların ışığında, yıllarca Türk toplumuna eşitlik tanımayan ve azınlık statüsünden daha fazlasını vermek istemeyen Rum tarafının, tutumunu değiştirerek Türk tarafıyla gerçek eşit kurucu ortaklık ilkesi üzerine kurulu bir devlet sistemini kabule yanaşabileceğini söylemek zordur.

Böyle olunca Denktaş-Klerides müzakerelerinde ilerleme sağlanması, büyük ölçüde, ABD'nin ve AB'nin Rum-Yunan ikilisini bu ilkeyi kabul etmeye ikna etme hususundaki kararlılıklarına bağlı olacaktır.

Görüleceği üzere Denktaş-Klerides buluşmasının çözüm yolunu açtığı şeklinde değerlendirilmesi, şu aşamada "geline güveyi olmaktan" başka bir şey değildir. Her şeye rağmen, Türk tarafının gelişmelere Ada'da bir fırsat penceresi açıldığı şeklinde bakarak bu durumdan bir çözüm doğrultusunda yararlanmak için azami gayreti sarfetmesinde yarar vardır.