Mehmet Ağa'nın eşeği

Ekonomide, psikolojinin rolünü çok güzel anlatıyor aşağıdaki hikâye:
Köylü Ahmet Ağa eşeğini satmaya karar vermiş. Kıymeti taş çatlasa 50 milyon etmeyen eşek için, pazarlık payını da hesap ederek, 100 milyon fiyat koymuş. Komşu köyden acilen bir eşeğe ihtiyacı olan Mehmet Ağa pazarlık yapmadan 100 milyon ödeyerek eşeği almış. O gece Ahmet Ağa'nın gözüne uyku girmemiş; düşünüp durmuş: "Mehmet Ağa 50 milyon liralık eşeğe neden 100 milyon verdi?"
Ertesi gün Mehmet Ağa'yı bulmak için pazara gitmiş, bir de ne görsün! Eşek 200 milyon liradan satışa çıkmamış mı!
"Bu işin içinde bir iş var" diyerek 200 milyon liraya eşeğini geri almış.
Bu defa da Mehmet Ağa kara kara düşünmeye başlamış: "Ahmet niye 100 milyona sattığı eşeği 200 milyona geri aldı." Ertesi sabah hemen Ahmet Ağa'nın kapısı çalmış; onunla anlaşmış ve 400 milyona eşeği satın almış.
Bu alışveriş her gün fiyat arta arta devam etmiş. Birkaç gün sonra pazara komşu köyden Hüseyin gelmiş. Etrafında kalabalığın toplandığı o eşeği görmüş. "Al, al, sat, sat.." bağrışmaları arasında yaşlı eşeğin fiyatı tam bir milyar liraya kadar çıkmış. Hüseyin, şaşkın, yanındakine sormuş "Hemşerim nedir bu iş? Bu yaşlı eşek 1 milyar eder mi yahu?"
Adam cevap vermiş: "Sen modern ekonomiden çakmıyorsun galiba. Haydi sana bir de tüyo vereyim. Bir milyar direnci kırılırsa, 1.5 milyar liraya kadar yolu var." (Hikâye için Saim Güven'e teşekkürler)

Eskiden Kayserililer, "Eşeği boyayıp daha pahalıya satarız" diye övünürlerdi. Ama şimdi borsa çıktı, mertlik bozuldu. Eğer alıcı varsa, -gerçek bir değere tekabül etmese dahi-fiyatlar, süratle tırmanabiliyor. Balon şişiyor, şişiyor, sonunda patlıyor. Ekonomistler bunu "piyasanın köpüğü alındı" diye izah ediyorlar. Köpük gidince piyasa aktörlerinin elinde yedikleri kazık kalıyor.