kapat
01.09.2001
Son Dakika
Haber İndeksi
Yazarlar
Editör
Günün İçinden
Politika
Ekonomi

banner
Dünyadan
Spor
www.limasollu.com
Magazin
Astroloji

Para Durumu
Hava Durumu

Bizim City
Sizinkiler

GREENCARD
Sarı Sayfalar
İstanbul

Cumartesi Eki
Pazar Eki

Künye
E-Posta
Reklam
Arşiv

A T V

Win-Türkçe
ASCII

 

Ne değişti 150 yılda?


Ali Akyıldız, tahvil ve hisse senetleriyle ekonomi tarihimizin ilginç bir panoramasını çizerken günümüzde yaşanan bunalıma da ayna tutuyor
Sultan II.Mahmud, 24 Mayıs 1839'da ülkede sanayi, ticaret ve tarımın geliştirilebilmesi ve Avrupa'da olduğu gibi büyük yetkilere sahip bir kurumun oluşturulması amacıyla "Ticaret Nezareti"ni kuruyor. Ardından da anlaşmazlıkların çözümü için "Ticaret Mahkemesi"ni...

Bu satırlar, bugün "reel sektör" dediğimiz "şirket"lerin "milad"ı olarak alınabilir mi? Ali Akyıldız'ın bir TEB yayını olan "Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri" başlıklı çalışmasını okuduktan sonra bu soruyu "evet" diye yanıtlamak mümkün...

Akyıldız, "Osmanlı Devleti'nde Şirketleşme" olgusunu, ardından da "Şirketlerin Çıkardıkları Bazı Tahvil ve Hisse Senetleri"ni irdeliyor. Akyıldız'ın çalışması dünü anlatıyor ama, aslında günümüzün aynası niteliğinde...

"Ekonomik faaliyet"lerde bugün de aynı sorunlar içinde değil miyiz? İşte bir örnek: 11 Temmuz 1856'da bir grup İngiliz, İzmir-Aydın demiryolunun yapımı için hükümete başvuruyor. Şirketin sermayesi 20 sterlin değerinde 60 bin hisse senedinden oluşmaktadır, ki bunun 15 bini Osmanlı ülkesinde satılacaktır. Sultan Abdülmecid de teşvik için beş yüz hisse alır. Sonuçta dört yılda bitmesi gereken demiryolu, on yılda tamamlanabilecektir.

Çünkü Osmanlı devleti, adalet, cömertlik ve iyilikseverlik ilkeleriyle bağdaşmayacağı düşüncesiyle gerekli müeyyideleri yerine getirmeyen şirketle olan anlaşmasını bozma yoluna gitmek istemeyecektir.

Peki, bugün neredeyse "benzin"e eşdeğer fiyata gelen "su" sorunu nasıldı o yıllarda? İşte, "tahvil"ler de bu sorunun bir göstergesi...

Mesela 4 Mayıs 1882'de kurulan "Dersaadet Su Osmanlı Anonim Şirketi" hastane, kışla ve mekteplere bedava su vermekle yükümlü. Kentin 12 yerinde kurulacak çeşmelerden akacak su da... 28 Ekim 1888'de kurulan "Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi"ne ise İstanbul'un işgali sırasında Alman şirketi olduğu gerekçesiyle "İtilaf Devletleri Fevkalade Komiserliği" tarafından el konulacak, su fiyatlarına üç misli zam yapılacaktır.

Bir ilginç şirket de 3 Haziran 1893'te II.Abdülhamid'in iradesiyle kurulan "İmtiyazlı İspermaçet ve İstârik Mumu Şirket-i Osmaniyyesi"... Bu şirketin amacı da İstanbul'daki belediyeler için "mum" imal etmek. Fakat 1896'da faaliyete geçen şirket, ülkeye havagazı, gaz lambası ve elektriğin girmesiyle, bir süre sonra kapanmak zorunda kalacaktır.

"Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri" kitabı, ekonomik bunalımla boğuşan herkesin ilgisini çekecek bir çalışma...

Refik DURBAŞ

www.superbahis.com

Copyright © 2001, MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. - Tüm hakları saklıdır