Kira bedelinin tahsili

İŞYERİ KİRA GELİRLERİNİN BEYANI

C- BAZI ÖZEL DURUMLAR
- Ticari işletmeye dahil olan örneğin; bir anonim şirkete ait olan işyerlerinin kiraya verilmesinde, kiracı kira ödemesinden yüzde 20 stopaj yapmayacak ancak yüzde 17'de KDV ödeyecektir. (1999 yılı içinde yüzde 15 olan KDV oranı 13 Aralık 1999'dan itibaren yüzde 17'ye yükseltilmiştir.) Ticari işletmeye dahil olan işyerlerinin kiralanması sonucu elde edilen kira gelirleri, tutarı ne olursa olsun beyan edilir.

* İşyerini bedelsiz yani kirasız dahi olsa oğluna, kızına, eşine, annesine, babasına, kardeşine, torununa, dedesine, büyükannesine tahsis edenler, emsal kira bedeli üzerinden kira geliri beyan etmek zorundadırlar.

* Yurt dışında yerleşik olan vatandaşlarımızın, Türkiye'de elde ettikleri stopaja tabi tutulmuş kira gelirlerini, tutarı ne olursa olsun beyan etmelerine gerek yoktur.

- İşyeri kirasının tutarı, kiracı ile anlaşma yoluyla "net olarak" belirlenirse, netten brüte gidilmek suretiyle hesaplama yapılacak ve yıllık brüt tutar 3,5 milyar lirayı aşarsa kira gelirinin tamamı beyan edilecektir.

5. KİRA GELİRLERİNDEN İNDİRİLEBİLECEK GİDERLER
Kira geliri elde edenler, elde ettikleri kira tutarından "götürü gider" ya da "gerçek gider" adı altında bir gider indirimi yaparlar. Götürü ya da gerçek gider yönteminin seçimi, gayrimenkullerin tümü için yapılır. Bunlardan bir kısmı için "götürü gider", bir kısmı için de "gerçek gider" yöntemi seçilemez.

A- GÖTÜRÜ GİDER YÖNTEMi
Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, ellerinde hiçbir gider belgesi olmadan, gelirlerinden istisna tutarını (konutlarda) düştükten sonra, kalan tutarın yüzde 25'ini "götürü gider" olarak indirebilirler.

Ancak, götürü gider yöntemini tercih eden mükellefler aradan iki yıl geçmeden, bu yöntemden dönemezler.

B- GERÇEK GİDER YÖNTEMİ
Gerçek gider yöntemini seçenlerin, indirim konusu yapabilecekleri giderler, Gelir Vergisi Yasası'nın 74. maddesinde tek tek sıralanmıştır.

Buna göre, gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda, kiraya verilen gayrimenkuller için kiraya veren tarafından yapılan;

1- Aydınlatma, ısıtma, su, asansör giderleri,

2- İdare giderleri,

3- Kiraya verilen mal ve haklara ait sigorta giderleri,

4- Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleriyle, konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap (edinme) yılından itibaren, 5 yıl süre ile iktisap bedelinin yüzde 5'i (iktisap bedelinin yüzde 5'i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata uygulanacak, indirilmeyen kısım gider fazlalığı sayılmayacaktır).

5- Kiraya verenler tarafından ödenen emlak vergisi, resim, harç ve şerefiyelerle, belediyelere ödenen harcamalara katılma payları,

6- Amortismanlar,

7- Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri,

8- Kiraya verenin bakım ve ödeme giderleri,

9- Kira ile tuttukları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer giderler,

10- Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin, kira ile oturdukları konut veya lojmanların kira bedeli,

11- Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak sözleşmeye, yasaya ya da mahkeme ilamına dayanılarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar, brüt kira tutarından indirilir.

Ancak, bu giderlerin vergiden istisna edilen 420 milyon liralık tutara isabet eden kısmı indirilemez.

6. ÖZELLİKLİ BAZI DURUMLAR

A- KİRA BEDELİNİN NAKTEN TAHSİLİ
1- İçinde Bulunulan Yılın Kirasının Tahsili

Kira bedeli, genellikle nakden tahsil edilir. Doğrudan doğruya kiralayana veya vekiline ya da kanuni temsilcisine ödenir. Kiralayan tarafından yapılan bu tür hasılat, tahsil edildiği yılın hasılatı sayılır.

2- Geçmiş Yıl Kiralarının Tahsili

Geçmiş yıllardan kalan kira alacaklarından tahsilat yapılırsa, bu tahsilat, tahsilatın yapıldığı yılın hasılatı sayılır.

ÖRNEK:
1999 yılına ait kirasını ödememiş olan kiracı (A)'dan, bu kira alacağı normal veya icra yolu ile 2000 yılında tahsil edilmiştir.

Bu duruma göre, tahsil edilen kira bedeli 2000 yılının hasılatı sayılacaktır.

3- Gelecek Yılların Kiralarının Peşin Tahsili

Bazı durumlarda, kiracı gelecek yıllara ait kira bedellerini de, kiralayana peşin olarak öder. Gelecek yıllara ait olarak peşin tahsil edilen kiralar, tahsil edildikleri yılın değil, ait olduğu yılın hasılatı sayılır.

Bu hasılatın ilgili yıllarda beyanı gerekmektedir.

ÖRNEK:
1999 yılı başından itibaren, yıllığı 30 milyar liradan 5 yıl süre ile kiraya verilen bir binanın, 5 yıllık kira bedeli olan 150 milyar liranın tamamı 1999 yılında peşin olarak tahsil edilmiştir.

Bu duruma göre, tahsilatın 30 milyar lirası 1999 yılının hasılatıdır. Kalanın 30 milyar lirası 2000, 30 milyar lirası 2001, 30 milyar lirası 2002, 30 milyar lirası da 2003 yılının hasılatı olarak aynı yıllarda beyan edilecektir.

4- Kira Bedelinin Yabancı Para ile Tahsili

Yabancı para ile tahsil edilen kira gelirleri, tahsil edildiği gündeki TC Merkez Bankası'nca belirlenen döviz alış kuru üzerinden değerlendirilerek Türk Lirası'na çevrilmek suretiyle hesaplanır.

5- Kiranın PTT veya Banka Yolu ile ödenmesi

Normal koşullar altında, kira bedeli kiralayanın konutunda ödenmektedir. Ancak, kiracı kirayı bizzat ödeyebileceği gibi bazen kiralayan adına kirayı, posta ve banka yolu ile de gönderebilir ya da kirayı kamu kuruluşlarında veya kiralayanın banka hesabına yatırabilir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 72. maddesinin beşinci fıkrasının 1 No.lu bendinde, bu gibi durumlarda, kiralayanın bilgisi olması koşulu ile kira bedelinin tahsil edilmiş sayılacağı hükmü yeralmıştır.

Eğer, kira bedeli yukarıda belirtilen şekillerden biri seçilerek kiralayanın onayı ile yatırılmışsa, kiranın ödendiği tarih, tahsil tarihi olarak kabul edilir. Kiralayanın onayı ve bilgisi olmadan yatırılmışsa, adı geçen kuruluşlar kiralayana yazı ile tebliğ ederler. Bu durumda kira bedeli kiralayanın haberdar olduğu tarihte tahsil edilmiş sayılır.