Kuşbakışı Çin!

Çin/Hong Kong...
Çıktık geldik Çin'e... "Çin padişahının oğlu... Çin padişahının kızı..." masallarıyla 3 yaşından beri tanıştığımız, büyülü, yılan boyunlu, kartal pençeli, deve başlı, uzun burunlu, sakallı, dik pençeleri tüylerle örtülü, ağzı zaman zaman alevlerle dışarı püskürttüğü incilerle dolu ejderhanın ülkesinde ne var, ne yok, ne oluyor, anlayalım, bulursak bir şey, size anlatalım diye...

Alim misin?

Neyi anlıyorsun?

Neyi anlatıyorsun?

1 milyar 240 milyon nüfusu ile ABD, Kanada, Avrupa Topluluğu'nun tümü, eski Sovyetler, Japonya dahil hepsinin toplamından daha kalabalık, kuzeydeki buzullardan güneydeki tropik kuşağına kadar 9,5 milyon kilometrekarelik, 20 Türkiye büyüklüğünde, bu uçsuz bucaksız ülkeyi, bir bakışta ben mi anlayacağım?

Gülmekte haklısınız...

Anlayamayacağım için...

Yazıya "Kuş bakışı..." dedim.

***

Kuş bakışı bakınca... Çin için de yüzlerce Çin. Kaç tane Çin var: Zengin Çin, yoksul Çin. Asil Çin, rezil Çin. Sosyalist Çin, komünizm içinde fazla bağırmadan, çağırmadan, çaktırmadan kapitalizme doğru çevrilen Çin. Konfiçyüs ile Mao'yu kolkola takmış giderken şimdi öbür koluna patent çalan, taklit yapan, bunu dünyaya satan korsan Çin'i de alıp "Uzun yürüyüşü koşuya çevirmeye çabalayan" Çin... Dünyanın en terbiyeli, en nazik insanlarının yaşadığı fakat yargı, hukuk, insan hakları kavramlarına yabancı Çin. Dünya'ya kafa tutan Çin, bir zamanlar emperyalizm diye suçladığı ABD ile barışıp, "Çin ve ABD nükleer füzelerinin birbirlerini vurmaması için anlaşma imzalayarak" çok değil 50 yıl sonra tüm dünyayı birlikte yönetme stratejisi kuran Çin. Dünya barışından yana Çin. Hem İran'a, hem Irak'a, hem Pakistan'a, hem Hindistan'a onlar savaşırken ya da karşılıklı hırlaşırken aynı anda iki tarafa da silah satan Çin... 1997 yılı Temmuz ayında Hong Kong'u da içine alan, 30 idare, 22 eyalet, 5 özerk bölgeden oluşan Çin..

Ben diyeyim 100 Çin...

Siz söyleyin 1000 Çin...

Çin içinde yüzlerce Çin...

Ben hangisini anlatayım? Nereden nasıl başlayayım?

***

Kuzeyi tarla tarımcı... Buğday yer... Güneyi denizci.

Pirinç tüketir...
Kore, Singapur, Endonezya, Tayvan gibi Asya Kaplanları'nı taklit ederek ve rezili çıkmış ucuzlukta işçi çalıştıran emek yoğun hafif sanayiler kurarak yılda yüzde 12 kalkınma hızı yakalayan Çin. Piyasa ekonomisine geçerken ülke ekonomisini mafyaya teslim etmeyen, komünist sistemden kalma işletmelerini, her nasılsa, dibe vurdurup, kapatmadan ve büyük işsizlik yaratmadan askeri gücünün yanına şimdi bir de ekonomik güç koyabilen Çin...

Koymuş da ne olmuş?

1 milyar 240 milyon nüfuslu ülke, son 20 yıldır hiç bozmadan ortalaması yüzde 10 olan müthiş bir kalkınma hızı sağlayabilmiş. Altın hariç döviz rezervleri 159 milyar dolara ulaşıyor, yılda 184 milyar dolarlık ihracat, 140 milyar dolarlık ithalat yapabiliyor. Mao sonrasında Deng'in başlattığı reformlarla son 20 yılda Çin köylülerinin gelirleri 3 kat, kentlilerinin geliri 5 kat artmış bulunuyor. Çin'in toplam milli geliri de 21 kat artarak 44 milyar dolardan 967,5 milyar dolara ulaşmış bulunuyor. Hızlı büyümede payı olan doğrudan yabancı yatırımların tutarı ise 250 milyar doları geçmiş... Bu dinamik pazarda Türkiye'nin payını artırmak için Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın öncülüğünde bir heyet Çin'lilerle bir dizi görüşme yapmak için yola çıktı. Biz bir kaç gazeteci de Türk Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın davetlisi olarak; "Ne oluyor, ne bitiyor anlamak ve size anlatmak için" Çin'e gelmiş bulunuyoruz.

***

İşte çıktık geldik Çin'e... Çin'in kaderini 2500 yıldır mayalayan Konfiçyüs'ün ulu ağacına Çin'in kaderini 50 yıldır harmanlayan Mao'nun gençlik aşısını yapan Çin, şimdi ne yapıyor? Çin, şimdi dünya ekonomisinde bağımsız bir dev mi yoksa bir işbirlikçi olarak mı yükseliyor?

Kuş bakışı bakalım..

Bu soruya cevap arayalım...

Mao'dan önce Çin, bir yandan "Avrupalı Beyaz Şeytanlar" bir yandan kuzeydeki komşusu "Korkunç İvan" diğer yandan "Cüce Japonlar" tarafından kıskıvrak bağlanmış bir ejderhaya benzetiliyordu. Mao'dan önce Çin'in sefaletini anlatan kitaplarda; bir ailede baba ile oğul pantolonu nöbetleşe giyerlerdi ve aç Çinliler karınlarını doyurmak için kemikleri hariç köpekleri yerlerdi diye yazıyor. Bugün Çin'e gidip, dönenler, "Çinliler batılılar gibi oldu, pantolon beğenmiyor" diye yazıyorlar.

Bir de biz görelim dedik...

Varalım dedik, 8,5 saatlik yolu 18,5 saatte uçtuk...

Çıktık geldik Çin'e...

7 gün buradayız.

Yazıları buradan yazacağız.

YARIN: Tek ülke iki sistem mayası...