Deprem ve tsunami

Güney Asya'da meydana gelen deprem sonrası en çok "Acaba Türkiye'yi de etkiler mi?" sorusu konuşuldu. ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi USGS'nin baş bilim danışmanı Dr. David Applegate uyardı: "Kırık, Asya'dan Batı'ya doğru ilerliyor. İstanbul'daki risk Asya depremi öncesiyle aynı. Uyarı sisteminiz iyi ama sadece birkaç dakika kazandırır. Güçlü binalar yapın".

Sumatra açıklarında 26 Aralık'ta meydana gelen deprem, bir milyon atom bombasının gücüyle birkaç dakika içinde şehirleri yerle bir etti, kara parçalarını yerlerinden oynattı, Asya haritasında değişikliğe neden oldu. Yetkililer, Sumatra'nın güneybatı kıyılarındaki en küçük adaların 20 metre güneybatıya yaklaşmış olabileceğini belirtiyorlar.

Ancak son bir yüzyıldaki bu en büyük doğal felaketi oluşturan jeolojik koşullar, milyonlarca yıl içinde meydana geldi. Bu gibi büyük depremlerin, 300 milyon yıl sonra hala yerkürenin haritasını şekillendirdiği belirtiliyor.

Bilim adamları, yerküredeki kıtaların bir zamanlar birleşik olduğuna (Pangea), ancak jeolojik güçlerin bunların ayrılmasına yol açtığına ve o zamandan beri, plaka olarak nitelendirdikleri bu toprak parçalarının bir yüzyılda 3-5 santimetre kaydığına inanıyorlar. Bu plakalar hareket ettiğinde aralarında çarpışmalar oluyor, bu da depremlere ve hatta dağların oluşumuna yol açıyor.

Örneğin Hint alt kıtasının milyonlarca yıldır kuzeye doğru kaydığı ve Asya kıtasıyla çok hafif hızda bir otomobil kazasındaki gibi çarpıştığı, çarpışma noktasındaki eğilmeden Himalayalar'ın oluştuğu belirtiliyor. Dünyanın en yüksek zirvesi Everest'in ve Himalayalar'daki diğer dağların her yıl 1-2 santimetre yükselmesinin nedenin de bu olduğu kaydediliyor. Jeologlar, Sumatra açıklarındaki son depremin de Hint plakası ile Burma plakasının çarpışmasıyla oluştuğunu belirtiyorlar. Depremin, kuzey Sumatra ile yakınındaki adaları 18 metre kadar kuzeye kaydırdığı sanılıyor.

İnsan ömrü dikkate alındığında bu derece büyük depremlere nadir rastlanıyor. Ancak jeolojik zamanın devasa büyüklüğü göz önüne alındığında, bunların sık sık olduğu söylenebilir.

Dünyanın bu bölümünde bu şiddetteki depremlerin Pangea'dan bu yana belki de bir milyon kez olduğu belirtiliyor. Jeologlar, Pangea'nın dünyadaki ne ilk süper kıta olduğunu, ne de son süper kıta olacağını belirtiyorlar. Jeologlara göre, dünyanın 4,6 milyar yıllık tarihinde bunlar çeşitli defalar oluştu ve parçalandı. Yerküre üzerine yapılan bilgisayar modelleri, kıtaların tekrar birbirlerine doğru kayma sürecinde olduğunu gösteriyor. Son 40 milyon yıldır Afrika'nın Avrupa'ya kaydığı, bu kaymanın Alpler'de ve Pireneler'de yarattığı baskının, Türkiye, İtalya ve Yunanistan'da depremlere yol açtığı belirtiliyor. Türkiye deprem listesi...

Bir zamanlar büyük bir okyanus olan Akdeniz'in de küçülmekte olduğu kaydediliyor. Avustralya ise Güney Doğu Asya ile çarpışma pozisyonunda bulunuyor. İskoç bilim adamları, 250 milyon yıl sonra dünyanın yeniden tek bir süper kıta -Pangea Ultima- haline geleceği tahmininde bulunuyorlar.