|
 |
 |
 |
AB Konseyi'nin Türkiye Raporu
Tavsiyeler
69. ECRİ, Türk yetkililere din kültürü dersi konusundaki yaklaşımlarını gözden geçirmeyi hararetle tavsiye etmektedir. Yetkililer, ya bu derslerin kimse için zorunlu olmamasını sağlayacak yönde önlem almalı ya da içeriklerini gözden geçirip, gerçekten tüm dini kültürleri aktarmalarını ve bundan böyle İslam dini öğretisi dersleri olarak algılanmamalarını sağlamalıdır.
70. 1923 tarihli Lozan Anlaşması, ilgili dini gruplara kendi okullarına sahip olma imkanını vermektedir. Bununla birlikte ECRİ, azınlık dini grupların öğretmen bulmak ya da yeni ve yeterli sayıda ders kitabı temin etmek konusunda güçlükler yaşadıklarını kaydetmektedir. Göründüğü kadarıyla, bu okullara ilişkin mevzuat fazlasıyla karmaşıktır, bu da söz konusu okulların idaresini, hatta bazılarının varlıklarını sürdürmelerini tehdit edecek derecede zorlaştırmaktadır. Nitekim, çocukların dinlerine göre bu okullara kaydedilmelerine ilişkin katı kuralların mevcudiyeti vurgulanmıştır. Örneğin, bu okullara kayıt usullerini denetleyen Türk yetkililerin, annesinin dininin ne olduğuna bakmaksızın, çocuğun babasının mutlaka ebeveynlerin çocuğu kaydetmek istedikleri okulun dinine mensup olmasını şart koştukları söylenmektedir.
Tavsiyeler
71. ECRİ, Türk yetkililere azınlık dini grupların okullarının durumunu ele almayı hararetle tavsiye etmektedir. Belli başlı ilgililerle oluşturulacak diyalog çerçevesinde, yasada ve uygulamada mevcut olan eksiklikleri saptayıp, bu okullara devam eden çocukların yararını gözetme kaygısıyla hareket ederek bu okulların sağlıklı bir biçimde hizmet verebilmesi için gerekli önlemleri almakta yarar vardır.
Zayıf Durumdaki Gruplar Kürtler
72. Çeşitli değerlendirmelere göre, Türkiye topraklarında on iki ila on beş milyon Kürt yaşamaktadır. Nüfus sayımları kişilerin etnik kökenlerini dikkate almadığı için bu konuda her hangi bir resmi rakam yoktur. Kürtler ağırlıklı olarak Güney- Doğu bölgesinde yaşamaktadırlar, bununla birlikte aralarından önemli bir kesim gerek kırsaldan göç nedeniyle, gerekse de yetkililerle PKK arasında yıllar süren silahlı ihtilaf nedeniyle bölgeden ayrılmışlardır.
73. ECRİ, silahlı çatışma nedeniyle ülkenin iç bölgelerine yerleştirilen Kürtlerin şu an çok zor bir durumda olduklarını kaydeder. Bu kişilerin sayısı STÖ'lerin tahminlerine göre bir milyon ya da daha fazla, yetkililere göre ise birkaç yüz bindir. Esas olarak büyük kentlerin, özellikle de İstanbul'un varoşlarında son derece ağır ekonomik ve sosyal koşullarda yaşamaktadırlar. Göç ettirilmiş olmalarına rağmen bu kişiler, ihtiyaçlarını karşılamalarını sağlayacak en ufak bir sosyal yardımdan faydalanamamışlardır. Bu kişiler göç öncesi yaşadıkları bölgelerde esas olarak çiftçilikle uğraştıkları için, kentlere geldiklerinde tatmin edici işler bulamamışlardır. Bugün bunların büyük çoğunluğu sefalet ve sosyal dışlanmışlık içinde yaşamaktadır, bu durum da sağlık sorunlarına, tedavi hizmetlerinden yararlanma sorunlarına, aynı zamanda ebeveynlerinin çocuklarını okula yollayacak maddi imkanları olmadığı için çocukların eğitim hizmetlerinden yararlanma sorunlarına da yol açmaktadır.
74. Kasım 2002'den beri Türkiye'nin hiçbir bölgesi artık Olağanüstü Hal kapsamında değildir, ECRİ de bundan memnuniyet duymaktadır. Güney-Doğu bölgesinde çatışmalar sona ermiştir, dolayısıyla artık güvenlik gerekçeleri silahlı çatışma nedeniyle göç ettirilen kişilerin geri dönmelerini durduracak bir etken olmamalıdır. Bununla birlikte ECRİ, ülkenin iç kesimlerine yerleştirilen kişilerin geri dönüşünün henüz gerçek anlamda başlamamış olmasından ve aralarından yalnızca çok ufak bir kesimin köylerine dönüp eski mülklerine kavuşabilmiş olmalarını esefle karşılamaktadır. Dönüş önündeki engeller halen fazlasıyla çoktur. ECRİ özellikle de idarenin bazı dönüşleri hâlâ güvenlik gerekçesiyle reddettiğini kaydetmiştir. Bazı başka durumlarda idare, ilgili kişilerin ancak göç etme nedenlerinin Devlet değil PKK olduğu gerekçesiyle tazminat hakkından vazgeçtiklerine dair bir belge imzalamaları halinde dönüş izni vermektedir. Bir başka önemli engel, yetkililer tarafından köylere yerleştirilmiş olan köy korucularının tavırlarıdır. Kimi köy korucuları terk edilmiş mülklere yerleşmiştir ve sahiplerinin mülklerini geri almalarına imkan tanımamaktadır. ECRİ, bazı durumlarda mülklerini geri almak isteyen köylülerin silahlı köy korucuları tarafından öldürüldüklerini öğrenmiş olmaktan ötürü özel bir endişe duymuştur.
75. Hükümet "köye dönüş projeleri" öngörmüştür, ancak çeşitli yorumculara göre bu projeler yeterli mali kaynaklara sahip değildir. Dönüşe aday olmanın usulleri konusunda açık göstergeler olmayışı, bu projelerin başarısının nispeten zayıf olmasını kısmen açıklayıcı niteliktedir. Kimileri de göç ettirilen kişilerin dönüşü konusunda yetkililerin siyasi iradesinin olmayışını eleştirmektedir. ECRİ, terörizm ve terörizmle mücadele mağdurlarına tazminat ödenmesine dair kanunun Temmuz 2004'te TBMM tarafından kabul edilmiş olmasını memnuniyetle kaydeder. ECRİ, bu yasanın Güney-Doğu'daki silahlı ihtilafın tüm mağdurlarına adil ve ivedi bir tazminat ödenmesini sağlayacağını umut eder.
Tavsiyeler
76. ECRİ Türk yetkililere Güney-Doğu bölgesindeki silahlı çatışmalar nedeniyle göç ettirilen Kürtlerin durumunu ele almayı hararetle tavsiye etmektedir. ECRİ, yetkililere özellikle de son derece ağır ekonomik ve sosyal koşullarda yaşamakta olan kişilere yardımcı olmak için çözümler üretmeyi tavsiye etmektedir.
77. ECRİ, yetkililere göç ettirilen kişilerin gönüllü olarak dönmelerine yönelik programları ciddi şekilde güçlendirerek sürdürmeyi tavsiye etmektedir. Bu vesileyle ECRİ, Türk yetkilileri uluslararası yardım imkanlarını araştırmaya ve STÖ'lerle tam bir işbirliği geliştirmeye hararetle teşvik etmektedir. Dönüşün önündeki tüm idari ve diğer engelleri hızla kaldırmakta yarar vardır. ECRİ yetkililere Güney-Doğu bölgelerinde köy korucularının varlığının sürdürülmesinden kaynaklanan sorunları hızla çözme çağrısı yapmaktadır. ECRİ, göç ettirilen kişiler açısından, en kısa sürede geri dönebilmenin, mülklerini geri alabilmenin ve/veya tazminat alabilmenin önemine dikkat çeker.
78. ECRİ, insan hakları ve temel özgürlükler alanındaki anayasal ve yasal değişikliklerin Kürtlerin ifade, örgütlenme ve toplantı ve gösteri özgürlüklerini güçlendirebilecek nitelikte olmasını memnuniyetle kaydetmektedir. Bununla birlikte ECRİ, Kürtlerin yukarıda söz edilen özgürlüklerinin, özellikle uygulamada hâlâ önemli kısıtlamalara tabi olduğunu kaydeder. ECRİ özellikle de bir dilekçe imzaladıkları ya da üniversitede Kürtçe eğitim lehinde gösteri yaptıkları gerekçesiyle kimi Kürt öğrencilerin tutuklandıkları ve/veya üniversiteleriyle ilişkilerinin kesildiğine dair haberleri kaydeder. Bazı kişilerin özel ortamlarda Kürtçe müzik dinledikleri için mahkum edildikleri söylenmektedir. Bununla birlikte, Kürt kimliklerini barışçıl yollarla ifade ettikleri için takibata uğrayan kişiler için bazı durumlarda takipsizlik kararı verilmiştir. ECRİ, yeni yasaların bu alanda hızlı bir düzelme sağlayacaklarını ummaktadır. Her ne kadar Kürtçe alfabede mevcut olmakla birlikte Türkçe alfabede yer almayan Q, W ve X harflerini içeren isimlerin kullanılması seçeneği bir genelge yoluyla ortadan kaldırıldıysa da, ECRİ yasanın bundan böyle ebeveynlere çocuklarına Kürtçe isim verme hakkını tanıdığını kayda geçmiştir.
79. Örgütlenme özgürlüğü açısından ECRİ, Kürt topluluğunun çıkarlarını temsil eden partilerin kapatılmasının, bu alanda örgütlenme özgürlüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle Devleti sıklıkla mahkum etmiş olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihadına rağmen sürdüğünü kaydetmiştir. ECRİ, Anayasa'nın ve yasaların değiştirilmesi sonucunda siyasi partilerin kapatılmasının zorlaştırılmış olmasını memnuniyetle saptamıştır. Ayrıca, artık bir siyasi partinin temelli kapatılmasından önce ya da kapatılması yerine uyarı ya da mali yardımların kısılması gibi yan cezalarda uygulanabilecektir.
80. Kamuoyuna gelince ECRİ, göründüğü kadarıyla birbirlerine karşı özel bir düşmanlık beslemeyen halkın çoğunluk kesimi ve Kürtler üzerinde silahlı ihtilafın etkisinin sınırlı olduğunu memnuniyetle kayda geçirmiştir. Bununla birlikte ECRİ, Kürtler aleyhine kimi önyargı ve klişelerin mevcut olduğunu kaydetmiştir ve bunların ne ölçüde gündelik yaşamlarında Kürtler aleyhinde bir ayrımcılığın ifadesi olup olmadıklarını, bu konuda her hangi bir istatistik! veri olmadığı için bilememektedir.
|
|
|
|
|
