Brezilya'yı sattıran Türkiye aldıran ne?

Temmuz ayı Türkiye'nin küresel piyasalar içindeki yerini yeniden aldığı bir ay oldu. 3 Temmuz'da dip yapan Türkiye piyasaları AK Parti'nin kapatılmayacağını fiyatlamaya başladılar. Bunun üzerine 11 Temmuz'da petrol fiyatlarındaki kırılma da eklenince Türkiye toparlanmada başı çekti. İstanbul Borsası yüzde 20 prim yaptı, Hazine faizi 3 puan düştü, dolar kuru yüzde 5, Euro yüzde 6 geriledi. Yılın ilk aylarında gerileme ve kötüleşmede başı çeken Türkiye piyasaları bu kez pozitif trende öncü oldu.
Türkiye'yi yeniden havalandıran gelişmelerden biri AK Parti'nin kapatılmamasıydı. Türkiye siyasi türbülanstan kurtuldu.

- Petrol fiyatlarında gelişme- Temmuz ayındaki ikinci en önemli gelişme petrol fiyatlarının 11 Temmuz'da 147.3 dolarla rekor düzeye çıktıktan sonra sert bir şekilde düşüşe geçmesiydi. 121.8 dolara kadar inen petrol fiyatları geçen haftanın son iş gününde İran gerginliğinin yeniden gündeme gelmesiyle 128 dolara kadar yükseldi. Ancak en azından üç haftalık bir düşüş devresi yaşadık. Bunun Türkiye piyasaları üzerindeki pozitif etkisini de gördük. Petrol, enerji ve emtia fiyatlarında düşüş meydana gelecek, bundan da en çok Rusya, Brezilya gibi emtia ihracatçısı ülkeler etkilenecek diye bu piyasalar güçlü satış yediler. Buna karşılık enerji ithalatçısı bir ülke olarak Türkiye uluslararası piyasalar tarafından yeniden satın alınmaya başladı. Petrol fiyatlarındaki düşüşün bize yarayacağı görüşünden hareketle.

- Faturası ne?- Bir süre önce Hazine petrol fiyatlarındaki artışın dış açık üzerinde yarattığı baskıyı hesaplamıştı. Bunu Hazine'den sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek de açıklamıştı. Petrol fiyatlarındaki her 1 dolarlık artış Türkiye'nin ithatalatını 530 milyon dolar artırıyordu. Doğalgaz, elektrik ve diğer enerji fiyatları arttığı veya azaldığı için, petrol fiyatlarının değişmesine en hassas ülkelerden biri Türkiye. Hem yükselişine hem de düşüşüne.
Petrol fiyatları 147 dolara çıktıktan sonra gevşemeye başladı ama Merkez Bankası son Enflasyon Raporu'nda 2008 için ortalama petrol fiyatını varil başına 140 dolar aldı. Üç ay önce bu rakam 105 dolar, yılbaşındaki Enflasyon Raporu'nda da 85 dolardı. Tabii petrol fiyatlarıyla uyumlu bir enflasyon, ona paralel de bir faiz politikası izleniyor.

- Kıyamet alameti fiyat- Eğer petrol fiyatları ortalamada 140 doları bulacaksa yılın geride kalan bölümünde hızla yükselmesi ve 200 dolara doğru yollanması gerekiyor. Çünkü yılın ilk yarısındaki ortalama fiyat belki 100 doların biraz üzerine çıkmıştır. Ortalama 140 dolara yükselebilmesi için ikinci yarının 200 dolara yaklaşması gerekiyor. Bu imkânsız değil, olasılık dahilinde ama ihtimali düşük.
Kaldı ki 140 dolarlık ortalama petrol fiyatı sadece enflasyon açısından değil, asıl dış açık açısından kıyamet alameti. Haziran ayı verileri ile birlikte yılın ilk yarısının dış ticaret rakamları belli oldu. Beklentilerin ve tahminlerin üzerinde bir sonuç ortaya çıktı. Yukarıda tabloda da yer alıyor. Geçen yıla göre ekstra kötüleşmeyi yaratan ana etken petrol fiyatlarındaki artış. Yılın ilk altı aylık döneminde dış ticaret açığı 27.7 milyar dolardan bu yıl 37.0 milyar dolara çıkmış, 9.3 milyar dolar artmış. Ne tesadüf ki, enerji ithalatındaki eksra artış da 9.6 milyar dolar, 14.7 milyar dolardan 24.3 milyar dolara yükselmiş.